Elphi Nelissen, bestuurslid Fontys University of Applied Sciences, is ervan overtuigd dat circulair bouwen over 30 jaar de gewoonste zaak van de wereld is. Wij spraken met haar over de vraag hoe we dit gaan bereiken.

Circulaire transitie

“Laten we dan eerst de definitie van circulair bouwen samen goed vaststellen. Wij vinden dat het die manier van bouwen is, die de aarde en grondstoffen niet onnodig uitput, het milieu niet aantast en ecosystemen intact laten. Voor mensen hier en nu, later en elders”, vertelt Nelissen.

“Vanuit de gemeenschap is er zeker de behoefte en wens om richting circulair bouwen te bewegen. Dankzij de toenemende kennis van de jongere generaties is dit slechts een kwestie van tijd. Ontwerpers die we nu opleiden gaan het verschil maken. Op de TU/e, waar ik onlangs afscheid heb genomen, is circulariteit een integraal onderdeel van het curriculum. Andere opleiders volgen.”

“En er zijn veel meer circulariteit initiatieven. Zo heeft BNA onlangs een uitvraag gedaan voor het beste circulaire gebouw van Nederland. Ook toonaangevende ontwerpers zijn zich bewust van de noodzaak. De overheid heeft afspraken gemaakt bijvoorbeeld. Nu wordt nog slechts 27% circulair aanbesteed, maar de afspraak ligt er dat in 2023 ‘alle uitvragen circulair zijn (tenzij er noodzaak is om het niet te doen).”

Benodigde verandering

“De grootste weerstand zit bij opdrachtgevers, ontwerpers en bouwers. Zij zijn gewend aan duidelijkheid rondom brandwerendheid en veiligheid. Zij gaan voor de veilige keuze. Vaak weten ze gewoon niet goed genoeg hoe hout zich gedraagt en wat je er mee kunt. Terwijl op het gebied van hergebruik van kozijnen, modulaire houtbouw of prefab al zoveel mogelijk is. Hen adviseer ik: ga mee in de stroom van circulariteit. Anders heb je over 10 jaar geen bestaansrecht meer. Je zult wel mee moeten. Dat geloof ik echt.”

“Kijkend naar kozijnen, deze partijen zijn erbij gebaat dat ze de Total Cost of Ownership van hout versus aluminium en kunststof hebben. Dat moet specifieker per situatie. Bij hoogbouw is dat anders dan bij laagbouw. Aan de kust is het anders dan in Zuid-Limburg. Kijk dus niet puur
naar aanschaf, maar naar de totale reële onderhoudskosten en levensduur. Alles objectief meten.”

“Ook de CO2-opslag moet nog realistischer doorberekend worden. Opslag in het hout wordt nu niet meegenomen omdat ervan uit wordt gegaan dat het aan het einde van de levensduur verbrand wordt. Als je hout opnieuw gebruikt is dit echter niet het geval.
De cijfers in de Nationale Milieu Database (NMD) voor hout zijn dus te ongunstig momenteel.”

Hergebruik houten kozijnen

Het is de wens van Elphi Nelissen om te recyclen of hergebruiken. “Het beste blijft hergebruik. Wat je niet hoeft te oogsten, heeft ook geen voedingsstoffen nodig. En dan het liefst als element, dus het kozijn als totaal oppakken. Transformeren van enkel naar 3-dubbel glas. Een kozijn handig uit elkaar kunnen halen. Van een kozijnonderdeel een nieuw onderdeel maken in de gewenste maten. Daarbij gaat het niet eens zozeer over de kosten, maar over massa maken. Hout verbranden willen we het liefst voorkomen. Natuurlijk kan dat met zaagsel, maar dat is toch downcyclen. Het moet minstens gelijkwaardig zijn, vind ik. Of wat Piet Hein Eek (ontwerper van houten meubelen van gerecycled hout) doet; upcyclen.”

Kozijnen van gemodificeerd hout kunnen tot wel 80 jaar meegaan. Dus ook in de meest barre omstandigheden, Elphi. (red.)

Brainport Smart District

“Met Brainport Smart District ontwikkelen we nu 500 tijdelijke woningen die in 6 maanden moeten staan. Wat we merken is dat ontwikkelaars van deze woningen bijna allemaal kiezen voor hout! Dat komt natuurlijk ook door de vastgestelde circulaire ambitie, die andere antwoorden oplevert. De sfeerplaatjes die we krijgen suggereren wel bijna allemaal hout. En ook de bewoners spelen hierin een belangrijke rol. Mensen houden van hout. In ieder geval krijgen we het in deze wijk voor elkaar een woning van hout beneden de €100.000,- (excl. grondprijs) te bouwen in systeemontwikkeling met houten kozijnen.”

Eigen woningrenovatie met hout

Nelissen is momenteel een vakantiewoning van hout aan het bouwen in Friesland. Ze heeft gekozen voor een complete houten draagconstructie, met deels houten gevels en houten vloeren. “Uit idealisme hebben we de keuze gemaakt voor een zo laag mogelijke milieu-impact. Maar ook om een prettige natuurlijke sfeer op te roepen.”

Toch zijn de kozijnen niet van hout. “Destijds zijn we gegaan voor gerecycled aluminium. Hout heeft toch onderhoud nodig. Als je dan gaat rekenen met arbeidskrachten, materialen, verf… Bovendien staat de woning onbeschut, aan het water blootgesteld aan heel veel wind.”

Wij vroegen Nelissen welke vergelijking ze hiervoor heeft gemaakt. Als we kijken naar de hele levensduur van een kozijn of gebouw, dan scoort kunststof als materiaal slecht. In standaard woningbouw is aluminium dan weer te duur. Een prima alternatief is daarom gemodificeerd hout, zelfs in de meest barre omstandigheden.

“Laat me dit dan aan de houtbranche meegeven: ik heb echt mijn best gedaan, maar ik ben hierover destijds onvoldoende informatie tegengekomen.” Die opmerking knopen wij in onze oren!