Elphi Nelissen, bestuurslid Fontys University of Applied Sciences, is ervan overtuigd dat circulair bouwen over 30 jaar de gewoonste zaak van de wereld is. Wij spraken met haar over de vraag hoe we dit gaan bereiken.

Circulaire transitie

“Laten we dan eerst de definitie van circulair bouwen samen goed vaststellen. Wij vinden dat het een manier van bouwen is die de aarde en grondstoffen niet onnodig uitput, het milieu niet aantast en ecosystemen intact laat. Dat doen we voor de mensen hier en nu, later en elders”, vertelt Nelissen.

“Vanuit de gemeenschap is er zeker de behoefte en wens om richting circulair bouwen te bewegen. Dankzij de toenemende kennis van de jongere generaties is dit slechts een kwestie van tijd. Ontwerpers die we nu opleiden gaan het verschil maken. Op de TU/e, waar ik onlangs afscheid heb genomen, is circulariteit een integraal onderdeel van het curriculum. Andere opleiders volgen.”

“En er zijn veel meer initiatieven op het gebied van circulariteit. Zo heeft BNA onlangs een uitvraag gedaan voor het beste circulaire gebouw van Nederland. Ook toonaangevende ontwerpers zijn zich bewust van de noodzaak. De overheid heeft afspraken gemaakt bijvoorbeeld. Nu wordt nog slechts 27% circulair aanbesteed, maar de afspraak ligt er dat in 2023 alle uitvragen circulair zijn, tenzij er noodzaak is om het niet te doen.”

Benodigde verandering

“De grootste weerstand zit bij opdrachtgevers, ontwerpers en bouwers. Zij zijn gewend aan duidelijkheid rondom brandwerendheid en veiligheid. Zij gaan voor de veilige keuze. Vaak weten ze gewoon niet goed genoeg hoe hout zich gedraagt en wat je er mee kunt. Terwijl op het gebied van hergebruik van kozijnen, modulaire houtbouw of prefab al zoveel mogelijk is. Hen adviseer ik: ga mee in de stroom van circulariteit. Anders heb je over 10 jaar geen bestaansrecht meer. Je zult wel mee moeten. Dat geloof ik echt.”

“Kijkend naar kozijnen zijn de desbetreffende partijen erbij gebaat dat ze de Total Cost of Ownership van hout tegenover aluminium en kunststof hebben. Dat moet specifieker per situatie. Bij hoogbouw is dat anders dan bij laagbouw. Aan de kust is het anders dan in Zuid-Limburg. Kijk dus niet puur naar aanschaf, maar naar de totale reële onderhoudskosten en levensduur. Meet alles objectief.”

“Ook de CO2-opslag moet nog realistischer doorberekend worden. Opslag in het hout wordt nu niet meegenomen omdat ervan uit wordt gegaan dat het aan het einde van de levensduur verbrand wordt. Als je hout opnieuw gebruikt is dit echter niet het geval.
De cijfers in de Nationale Milieu Database (NMD) voor hout zijn dus te ongunstig momenteel.”

Hergebruik houten kozijnen

Het is de wens van Elphi Nelissen om te recyclen of hergebruiken. “Het beste blijft hergebruik. Wat je niet hoeft te oogsten, heeft ook geen voedingsstoffen nodig. En dan het liefst als element, dus het kozijn als totaal oppakken. Transformeren van enkel naar 3-dubbel glas. Een kozijn handig uit elkaar kunnen halen. Van een kozijnonderdeel een nieuw onderdeel maken in de gewenste maten. Daarbij gaat het niet eens zozeer over de kosten, maar over massa maken. Hout verbranden willen we het liefst voorkomen. Natuurlijk kan dat met zaagsel, maar dat is toch downcyclen. Het moet minstens gelijkwaardig zijn, vind ik. Of wat Piet Hein Eek (ontwerper van houten meubelen van gerecycled hout) doet; upcyclen.”

”Kozijnen van gemodificeerd hout kunnen tot wel 80 jaar meegaan. Dus ook in de meest barre omstandigheden.” – Elphi Nelissen

Brainport Smart District

“Met Brainport Smart District ontwikkelen we nu 500 tijdelijke woningen die in 6 maanden moeten staan. Wat we merken is dat ontwikkelaars van deze woningen bijna allemaal kiezen voor hout! Dat komt natuurlijk ook door de vastgestelde circulaire ambitie, die andere antwoorden oplevert. De sfeerplaatjes die we krijgen suggereren wel bijna allemaal hout. En ook de bewoners spelen hierin een belangrijke rol. Mensen houden van hout. In ieder geval krijgen we het in deze wijk voor elkaar een woning van hout beneden de €100.000,- (excl. grondprijs) te bouwen in systeemontwikkeling met houten kozijnen.”

Eigen woningrenovatie met hout

Nelissen is momenteel een vakantiewoning van hout aan het bouwen in Friesland. Ze heeft gekozen voor een complete houten draagconstructie, met deels houten gevels en houten vloeren. “Uit idealisme hebben we de keuze gemaakt voor een zo laag mogelijke milieu-impact. Maar ook om een prettige, natuurlijke sfeer op te roepen.”

Toch zijn de kozijnen niet van hout. “Destijds zijn we gegaan voor gerecycled aluminium. Hout heeft toch onderhoud nodig. Als je dan gaat rekenen met arbeidskrachten, materialen, verf… Bovendien staat de woning onbeschut, aan het water blootgesteld aan heel veel wind.”

Wij vroegen Nelissen welke vergelijking ze hiervoor heeft gemaakt. Als we kijken naar de hele levensduur van een kozijn of gebouw, dan scoort kunststof als materiaal slecht. In standaard woningbouw is aluminium dan weer te duur. Een prima alternatief is daarom gemodificeerd hout, zelfs in de meest barre omstandigheden.

Als laatste statement vertelt Nelissen: “Laat me dit dan aan de houtbranche meegeven: ik heb echt mijn best gedaan, maar ik ben hierover destijds onvoldoende informatie tegengekomen.” Die opmerking knopen we ons als houtindustrie goed in onze oren!

De waarde van een woning is van veel zaken afhankelijk. Een taxateur kijkt niet alleen naar vormgeving, woonoppervlakte, locatie en onderhoud. Ook elementen van een woning zoals kozijnen en deuren spelen een rol voor de uiteindelijke waarde. Wij zijn benieuwd hoe een taxateur naar houten kozijnen kijkt. Om hier antwoord op te krijgen, spraken wij Joris Jipping. Deze 30-jarige Almeloër is taxateur en directeur/eigenaar van makelaarskantoor Team Sanders, dat ooit werd opgericht door Bern Sanders.

Jipping is sinds eind 2013 werkzaam in de makelaarswereld. Hij studeerde in Groningen en ging daarna aan de slag bij een makelaarskantoor in Enschede. Tegenwoordig is hij de trotse eigenaar van Team Sanders. Ook is hij bestuurslid bij NVM Twente.

Hout

Houtskeletbouw als bouwmethode is bezig met een comeback, zo vertelt Jipping. “Houtskeletbouw was in de jaren ’90 erg populair. Daarna werd het minder en zagen we meer traditionele bouw, waarbij gebruik wordt gemaakt van gemetselde gevels en betonnen verdiepingsvloeren.”

“Traditionele bouw is nog steeds de hoofdmoot, maar in nieuwbouwwijken waar men ‘vrij’ mag bouwen zie je steeds meer houtskeletbouw. Het grote voordeel van deze bouwmethode is de snelheid. Houtskeletbouw gaat sneller. Hierdoor zijn er minder handjes nodig, wat weer geld scheelt.”

Niet alleen qua bouwmethode is hout populair. “Je merkt in het algemeen dat we teruggaan naar natuurproducten. Mensen vinden natuurproducten fijn. Niet alleen qua uitstraling en gevoel, maar ook omdat we ons steeds bewuster worden van materiaalgebruik. We zijn op zoek naar producten die niet schadelijk zijn voor onze planeet. Hout dat op een verantwoorde manier wordt vervaardigd is dan perfect.”

Houten kozijnen

Deze trend is ook te zien in de populariteit van houten kozijnen. “Veel mensen vinden houten kozijnen mooier dan kunststof kozijnen. Ze zijn eleganter en beter te bewerken. Kijk bijvoorbeeld naar oude, monumentale panden.”

“Als taxateur vind ik het echter vooral interessant dat hout een langere levensduur heeft. Om een voorbeeld te geven: zachthout gaat 50 jaar mee, hardhout 60 jaar en gemodificeerd hout maar liefst 80 jaar. Ter vergelijking: kunststof gaat 30 jaar mee en aluminium 40 jaar.”

“Een ander voordeel is dat je houten kozijnen makkelijker kunt aanpassen. Van enkel- naar dubbel- of zelfs triple-glas gaan is bij houten kozijnen vele malen makkelijker dan bij kunststof kozijnen.”

Waarde

Taxateurs zien het dan ook vaak als pluspunt wanneer een woning houten kozijnen heeft. Er zijn echter wel een paar voorwaarden. “Houtkwaliteit en onderhoud spelen een belangrijke rol. Er is veel verschil tussen houtsoorten. En goed onderhoud is essentieel.”

“Wie voor slechte kwaliteit hout kiest en onderhoud verwaarloosd, zal merken dat er kieren, naden en scheuren ontstaan. En dát zijn de dingen waar wij opletten als taxateur. Is het onderhoud slecht? Dan heeft dat een nadeliger effect op de woningwaarde.”

Een taxateur kijkt dus voornamelijk naar de kwaliteit van het hout. “Welk soort hout wordt gebruikt is niet direct belangrijk, maar over het algemeen geldt natuurlijk dat bij hoogwaardige houtsoorten de staat vaak ook beter is. Tevens heb je minder onderhoud nodig om het in stand te houden, wat weer geld scheelt. Ik zou dan ook zeker adviseren om altijd voor het kwalitatief goed hout te gaan.”

Kopers

Een taxateur houdt niet alleen rekening met de kwaliteit van houten kozijnen. “Wij kijken ook naar de vraag in de markt. Voor mensen die met een kortere blik naar een woning kijken, wat vaak het geval is, heeft kunststof vaak meer waarde. Je hebt tenslotte op korte termijn nauwelijks onderhoud. Maar voor mensen die kijken naar historie en kwaliteit, heeft hout meer waarde. En als je kijkt naar binnenkozijnen, dan wordt hout echt gezien als een luxe product. Dus dan hebben houten kozijnen ook weer toegevoegde waarde.”

Waar de voorkeur van Jipping naar uit gaat? “Mijn voorkeur gaat uit naar houten kozijnen, maar als mensen liever kunststof kozijnen hebben, dan begrijp ik die overweging op korte termijn ook. Het probleem is dat veel mensen enkel naar de korte termijn kijken. Dan zijn ze bij kunststof goedkoper uit, maar als je op de langere termijn gaat kijken dan is hout juist veel voordeliger. Hout is bovendien her te gebruiken, wat het nóg duurzamer maakt.”

De oplossing zit hem volgens Jipping in subsidies. “Je moet houten kozijnen nog interessanter maken voor particulieren. Indien hier een beleid voor komt, net zoals bij bijvoorbeeld zonnepanelen en elektrisch rijden het geval is, dan wint de houtindustrie met gemak. Enkel inzetten op de total cost of ownership is onvoldoende, want zoals ik al zei: particulieren focussen zich voornamelijk op de korte termijn.”

Toekomst

Jipping is van mening dat veel mensen momenteel nog niet goed geïnformeerd zijn over de voordelen van houten kozijnen. “Ik merk dat ze niet goed kunnen inschatten wat hout voor hun huis doet. Uit gemakzucht kiezen ze vaak voor kunststof. Initiatieven zoals HOUT100% zijn dan ook erg belangrijk. Alleen als we de voordelen van hout blijven benadrukken, zullen mensen de stap naar houten kozijnen maken.”

“Momenteel denk ik dat op de korte termijn kunststof in nieuwbouwwoningen nog de overhand zal hebben, maar ik zie het wel gebeuren dat het aandeel van houten kozijnen gaat groeien. Hout is zo’n mooi product!”

De taxateur is zelf in ieder geval al een tijdje overtuigd. “In mijn vorige woning heb ik gekozen voor houten kozijnen. En mijn huidige woning is een houtskeletbouwwoning met wederom houten kozijnen. Ik vind hout een prachtig product. En in hout hoort hout.”