Tekst: Michel Dieleman

Michel Dieleman is eigenaar van Timmerfabriek Dieleman. Dit bedrijf verzorgt al 110 jaar alles wat met houten kozijnen te maken heeft. Met een team van 40 mensen werkt Dieleman voor zowel zzp’ers die klussen uitvoeren bij particulieren als voor grote aannemers met nieuwbouwprojecten van honderden woningen. Zo leverde het bedrijf de houten kozijnen voor onder andere een groot woningbouwproject in Wateringen en bij de wijk Vroondaal in Den Haag.

Een ander project waar Dieleman nauw bij betrokken was, is de circulaire bouw van kinder- en jeugdzorgkliniek Ithaka in Kloetinge. Dit gebouw is voor een groot deel gemaakt van bouwmaterialen uit een bestaand pand dat gesloopt moest worden. Een mooi voorbeeld van een circulair bouwproject. Wij vroegen Michel naar zijn visie op circulair bouwen en de rol van hout die hij hierin ziet.

Waarom is circulair bouwen volgens jou zo belangrijk?

Michel: “De laatste jaren is het meer dan ooit duidelijk dat de aarde overbelast is. We nemen alleen, en geven niets terug. We leven in een wegwerpmaatschappij en staan nauwelijks stil bij de gevolgen die onze keuzes achter de schermen hebben. Dit is een onhoudbare situatie. Als we een goed toekomstperspectief willen voor onze kinderen, moeten we in actie komen. Het lijkt gelukkig zo dat steeds meer mensen deze noodzaak voelen. Toch merk ik dat er in de praktijk nog weinig concrete actie wordt ondernomen.”

Hoe komt het volgens jou dat er wel aandacht is, maar er in de praktijk nog weinig mee gebeurt?

“Dat begint met een gebrek aan bewustzijn over de gevolgen van keuzes die je als individu maakt. Als voorbeeld neem ik de materiaalkeuze voor kozijnen. Laat je lekkende olievelden (kunststof), gigantische ertsmijnen (aluminium) of een vers geplant boompje (hout) achter? Veel kleine keuzes maken één groot verschil. Daarnaast ontbreekt een definitie van circulariteit. Wat is het precies en hoe bereiken we dat als branche? Hier ligt wat mij betreft een taak voor de overheid: bepaal wat circulair bouwen is, zodat we het tastbaar kunnen maken.”

Welke rol spelen houten kozijnen in circulair bouwen?

“Volgens mij werkt circulair bouwen met hout naar twee kanten. Aan de ene kant is hout een grondstof die zichzelf blijft vernieuwen. Zolang je kiest voor duurzaam geproduceerd hout, blijft de cirkel gesloten. Je geeft terug wat je neemt: voor elke gekapte boom, wordt minstens één nieuwe geplant.”

Zolang je kiest voor duurzaam geproduceerd hout, blijft de cirkel gesloten. Je geeft terug wat je neemt.

“Aan de andere kant speelt recycling een rol. Het hout dat je gebruikt tijdens het ‘eerste leven’, zet je nogmaals in met dezelfde toepassing. Is dat niet mogelijk, dan is upcycling een optie. Hout is immers een breed inzetbare basisgrondstof waar je alle kanten mee op kan. Van een houten deur die afgeschreven is, maak je een kozijn. Of iets anders. Denk aan een houten stoel, speelgoed of een snijplank. Als de tweede en derde levenscyclus doorlopen zijn, maak je van het hout een spaan- of vezelplaat. Zijn die stations ook gepasseerd, dan kan hout ingezet worden als biomassa. Zolang je evenveel bomen plant als je biomassa verwerkt, blijft de cirkel gesloten. Een extra voordeel is dat je niet met fysiek afval blijft zitten. Terwijl de plastic afvalberg continu doorgroeit.”

Dat klinkt positief. Maar is het in de praktijk lastig om circulair te bouwen met hout?

“Dat valt mee. Met de juiste detaillering en verbindingstechnieken zijn houten kozijnen makkelijk te demonteren en opnieuw toe te passen. Het is wel belangrijk dat hier al bij de eerste productie rekening mee wordt gehouden. Als onderdelen op een demontabele manier zijn verwerkt, kost het weinig energie om ze te recyclen. Circulariteit is volgens mij vooral een nieuwe manier van denken. Je moet je er bewust van zijn en het verschil willen maken. Dan is het namelijk goed te doen om duurzaam te bouwen.”

Circulariteit is vooral een nieuwe manier van denken. Je moet het verschil willen maken.

“Niet alleen bij nieuwbouw speelt circulariteit een rol, ook in bestaande bouw kunnen we vaker circulair denken. Bestaande houten kozijnen zijn bijvoorbeeld makkelijk aan te passen aan de normen van nu. Een nieuw raam is met wat kleine bewerkingen redelijk eenvoudig te plaatsen in een bestaand kozijn. Daardoor is een kozijn dat eigenlijk afgeschreven is, weer volledig bij de tijd. Tot slot is hout een materiaal dat eenvoudig te herstellen is bij schade. Een grote meerwaarde, omdat je daardoor een nog langere levensduur van houten kozijnen kunt bewerkstelligen.”

Er heersen nog altijd veel vooroordelen over het kappen van bomen. Wat vind je daarvan?

“Ik weet het, en ik doe mijn best om ze weg te nemen. Bij hout als bouwmateriaal zien veel mensen voor zich dat volledige bossen gekapt worden. Terwijl duurzaam bosbeheer juist bijdraagt aan het behoud van bos. Hoe groter de vraag naar duurzaam hout, hoe beter de bossen beschermd worden. Momenteel wordt veel bosgebied verbrand voor kortstondige landbouw of veeteelt. Als we het bos waarde geven door geld te betalen voor het hout, is dat niet meer aantrekkelijk. De bevolking haalt dan waarde uit het bos. Omdat bij duurzaam bosbeheer direct nieuwe bomen worden geplant, blijft die waarde behouden voor de toekomst.”

Hoe groter de vraag naar duurzaam hout, hoe beter de bossen beschermd worden.

“Ook hier werkt het dus twee kanten op. Aan de ene kant stoten we minder CO2 uit omdat er minder bomen worden verbrand, en aan de andere kant is er meer CO2-opname omdat er nieuwe bomen groeien. Als je kiest voor hout, maak je dus op meerdere punten het verschil. En dan heb ik het nog niet eens over het sociale aspect van duurzaam bosbeheer. Hoe groter de vraag naar duurzaam hout, hoe meer welvaart voor de lokale bevolking en hoe hoger de levenskwaliteit.”

Ook over het onderhoud van houten kozijnen heersen vooroordelen. Hoe probeer je die weg te nemen?

“Klopt, mensen lijken soms te denken dat een houten kozijn na vijf jaar in de gevel uit elkaar valt van ellende. Maar dat is allang niet meer zo. Onze kozijnverbindingen en laksystemen zijn zo ingrijpend verbeterd dat de onderhoudsfrequentie enorm laag is. Vanuit het oogpunt van Total Cost of Ownership (TCO) en de Levens Cyclus Analyse (LCA) is hout juist veruit het aantrekkelijkste materiaal om te gebruiken voor kozijnen. Het uitvoeren van onderhoud is puur een meerwaarde: hoe zorgvuldiger je hiermee omgaat, hoe langer je product meegaat. Overigens is geen enkel materiaal onderhoudsvrij. Ook kunststof en aluminium hebben onderhoud nodig, net als hout.”

Circulair bouwen met hout: de toekomst begint nu

Het verhaal van Michel laat zien dat er met hout in de bouw meteen grote sprongen te maken zijn op het gebied van duurzaamheid. Zo blijkt uit onderzoek dat we door te bouwen met hout, de CO2-uitstoot bij nieuwbouwprojecten met maar liefst 42% kunnen verlagen. Daarnaast passen houten kozijnen op twee manieren binnen de circulaire gedachte: het materiaal is hernieuwbaar en hout is bij uitstek geschikt voor recycling en upcycling.

Door te kiezen voor houten kozijnen maak je niet alleen voor jezelf een slimme beslissing, maar draag je ook bij aan een duurzame wereld. Toch zijn er nog flinke stappen te zetten. Michel roept de overheid op om een eenduidige definitie van circulariteit te maken. Dat maakt circulair bouwen tastbaar voor veel meer mensen, waardoor de vraag naar hout ongetwijfeld toeneemt.