De Wet kwaliteitsborging voor het Bouwen is opnieuw uitgesteld. Dit omdat de Omgevingswet, waaraan de Wet kwaliteitsborging is gekoppeld, vertraging oploopt. Volgens de laatste planning zou de wet per 1 januari 2023 ingaan, maar de benodigde ICT – het zogeheten Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) – is nog onvoldoende getest. Dat maakt Minister de Jonge bekend in een brief aan de Eerste Kamer.
“Er is meer tijd nodig om te oefenen en te testen”, aldus De Jonge. “Alles afwegend is een nieuwe ingangsdatum van 1 januari 2024 de beste optie, zo vinden ook de provincies, gemeenten en waterschappen. Dit beperkte uitstel zorgt voor zorgvuldigheid én duidelijkheid. Over de verschillende scenario’s, achterliggende dilemma’s en alle voor- en nadelen ga ik graag met de Eerste Kamer in debat.”
WKB
Over de Wet kwaliteitsborging bestaat geen discussie meer. Er is groen licht gegeven door zowel de Tweede als de Eerste Kamer. Toch schuift de wet, vanwege de koppeling, telkens mee. Meerdere partijen pleiten er dan ook voor om de WKB een eigen invoeringsdatum te geven.
HOUT100%
Hoewel we nog even op de WKB moeten wachten, zijn HOUT100%-bedrijven al jaren klaar voor de wet. HOUT100%-producten voldoen aan alle eisen, waaronder KOMO, en zijn dus altijd WKB-proof. Nu al. Dit biedt voor zowel de leverancier als de eigenaar van de woning of het pand zekerheid. Dat onderscheid een HOUT100%-bedrijf van een niet HOUT100%-bedrijf.
Tim Vermeend is creatief directeur van Urban Climate Architects. Met het architectenbureau werkt hij in teamverband aan het verbeteren van binnenstedelijke locaties. Het bedrijf is voornamelijk gericht op opgaven waar een gezonde leefomgeving, milieuvriendelijke oplossingen, biodiversiteit, biobased bouwen en sociale interactie centraal staan. Hierbij wordt steeds vaker gekozen voor duurzaam hout. Wij spraken Vermeend over deze ontwikkeling.
Liever het interview lezen?
Biobased Urban Climate Architects is in 2009 opgericht in Den Haag door Tim Vermeend. “Toen ik startte met Urban Climate Architects hadden wij als missie om de stad te verdichten om te zorgen dat mensen zo min mogelijk vervoersbeweging hebben en we zo licht mogelijk kunnen bouwen. Wat we toen zagen is dat, dat best ingewikkeld was, maar dat het heel goed kon met lichte materialen als hout. Ook was het toentertijd nog crisis.”
Dertien jaar geleden was het bedrijf al wel bezig met biobased, maar was het nog niet echt een issue. “De vraag was toen vooral: waar kun je bouwen en op welke manier? Gaandeweg werden we steeds groter en gingen we ook grotere bouwwerken doen. Hierbij kwamen we steeds vaker in contact met vervuilende materialen. En dat stond ons eigenlijk tegen.”
Het bureau ging nadenken hoe ze ervoor konden zorgen dat grote bouwprojecten gezond kunnen zijn voor zowel de mens als de natuur. “Dan moet je toch richting biobased gaan. Dus toen hebben we een zijtak ontwikkeld die zich daar in heeft gespecialiseerd en die is steeds groter geworden.”
Hout Inmiddels voert Urban Climate Architects bijna 80% van hun opdrachten zoveel mogelijk biobased uit, waarbij de focus ligt op duurzaam hout. “Een gebouw zal nooit helemaal van hout zijn, maar we krijgen het wel voor elkaar om onder andere de constructie te vervangen door CLT of GLT. Tot een bepaalde hoogte kunnen we het helemaal van hout doen. Laten we zeggen tot en met 30 a 40 meter. Richting de 70 is het nog best gebruikelijk om een betonnen poort te gebruiken.”
Al bij het maken van een biobased gebouw wordt rekening gehouden met de complete levenscyclus van een gebouw, zodat het weer los maakbaar is. “Maar je blijft wel altijd met onderdelen zitten die ingewikkeld zijn. Want aan ene kant wil je iets los maakbaar maken, maar aan de andere kant moet je wel voldoen aan brand- en geluidseisen. En die drie onderdelen kruisen elkaar nog weleens. Maar wat je wel ziet op het moment dat je biobased bouwt, is dat het makkelijk is om elementen uit elkaar uit te halen.”
Houtskeletbouw Ondanks dat Vermeend meestal het voorstel doet om hout te gebruiken, is het nog niet zo dat elke opdrachtgever daar direct mee instemt. “Het is altijd een spel. Alles wat wij doen moeten we overleggen met opdrachtgevers en die moeten er ook een intrinsieke motivatie voor hebben om iets verder te gaan dan anderen.”
“Natuurlijk stellen wij hout voor op veel plekken. Maar we hebben ook weleens dat we zeggen: we willen houten kozijnen met bijvoorbeeld aluminium afdekkers. Dan is het voor 90% een houten kozijn. Alleen omdat je op hoogte qua onderhoud wat moeilijker wegkomt. Op sommige locaties kiezen we er dan toch voor om de laatste strip van aluminium te doen.”
“Onderschat ook niet dat de markt een standaard heeft. Wij zijn een architectenbureau. We hebben een doel en een missie. Maar we bouwen niet zelf. En dat betekent hoe hoger je gaat, hoe meer eisen er worden gesteld. Aannemers willen bepaalde garanties afleveren. Die gesprekken moeten wij aangaan. Heel vaak moeten wij tegen de gevestigde orde in roeien om dat soort dingen voor elkaar te krijgen. Dan wordt heel snel gegrepen naar kunststof of aluminium.”
MPG Bij elke aanvraag voor een omgevingsvergunning is de MilieuPrestatie Gebouwen (MPG) verplicht. De MPG geeft aan wat de milieubelasting is van de materialen die in een gebouw worden toegepast. “Hout doet het niet beter, maar ook niet slechter. Dus er is geen reden om het niet te gebruiken. De MPG gaat uit van de hoeveelheid materiaal en de hoeveelheid hout die je nodig hebt ten opzichte van de hoeveelheid materiaal. En de hoeveelheid hout die je nodig hebt ten opzichte van de hoeveelheid aluminium of kunststof is meer in kuub. Daardoor komt aluminium soms zelfs heel goed uit een MPG, terwijl je moet afvragen in de totale cyclus of dat wel zo handig is. Dat is waarom wij ervoor kiezen om hout te gebruiken.”
Urban Climate Architects gebruikt enkel hout dat gecertificeerd is. “Maar wat ingewikkeld is, is dat verschillende regio’s een verschillende certificering vragen. Wij houden van FSC-hout. Andere landen, zoals bijvoorbeeld Duitsland, houden weer van andere keurmerken. Als wij bijvoorbeeld bouwen in de regio Amsterdam, dan eisen ze dat het FSC-gekeurd is. Als wij hout uit Duitsland halen is dat heel vaak niet zo. Dus het hout komt uit de regio, maar is niet FSC-gekeurd. Het is voor ons heel ingewikkeld om deze verschillende keurmerken uit elkaar te halen en dan ook nog eens goed toe te passen. Dus wij hebben hier op het bureau eigenlijk gezegd: er moet een certificaat op zitten dat goed is. En dan per regio, per klant kunnen we kijken wat dan het meest geijkt is om niet in een discussie terecht te komen.”
Grondstoffen Tim Vermeend merkt dat het vooroordeel van ontbossing bij de keuze voor hout nog steeds erg speelt. “Ontbossing is heel erg slecht voor het milieu. Dus wij moeten daar veel rekening mee houden, maar dat gezegd te hebben: op het moment dat wij nog steeds grondstoffen uit de aarde gebruiken die niet recyclebaar zijn of niet teruggroeien is dat nóg slechter. En de discussie is helemaal niet om te zeggen dat de CO2-uitstoot van a of b in het totaal slechter of beter is. In hout wordt CO2 opgeslagen en het groeit terug. Het is een totaal ander type product en die afweging moet ook anders worden gemaakt. We bouwen met opgeslagen CO2, in plaats van met vooruitgeschoven opgehaalde CO2. En dat is niet dezelfde CO2. Dat lijkt in een berekening, maar dat is niet zo. Die ene kan ik nooit terug stoppen. Ik kan er nooit meer wat mee doen. En die andere? Over de teruggroei van hout kunnen we gezamenlijk afspraken maken. Dat kan ik niet doen bij ijzer of aluminium. Onmogelijk!”
Gelukkig zien steeds meer partijen dit in. “We zien nu coöperaties die aangeven dat ze een bepaald percentage per se met hout willen bouwen. We zien ook dat bepaalde ontwikkelaars hebben aangegeven dat ze toch enorme stappen willen maken om richting Paris Proof te gaan. Dus ik denk dat het is begonnen. 80% van onze opdrachten is ook biobased. Dat bekent dat er echt wel klanten te vinden zijn. En wat je ook ziet is dat door die voorbeeldfunctie anderen gaan volgen. Als een pensioenfonds het al doet, waarom wij dan niet? En als het mogelijk is zowel commercieel als goed voor het milieu te bouwen, waarom kunnen wij dat dan niet?”
“Er komen ook bouwers bij ons langs en die vragen: voor welke prijs per meter bouwen jullie dan? Als we het dan uitleggen, dan zien we dat er eigenlijk helemaal niet zoveel verschil in zit. Het vergt alleen een andere manier van aanpak en even van je pad afgaan. Ik ben er zelf eigenlijk wel van overtuigd dat hout een hoogwaardiger product is. Dat is één. En ten tweede: commercieel gezien hoeft het helemaal niet slechter uit te pakken dan dat je verwacht. Ik zie dus niet zoveel redenen om te bouwen met materalen de slecht zijn voor het milieu. En dat betekent niet dat wij het nooit doen. Soms moeten wij ook bepaalde onderdelen bouwen om daarna zo’n klant zover te krijgen dat ie een gedeelde doet.”
Appels met peren vergelijken Vermeend is van mening dat de berekeningen momenteel appels met peren vergelijken is. “Er is nu geen equal level playing field. Je gaat nu gelijkenissen zoeken tussen appels en peren, maar die zijn er eigenlijk niet. Op het moment dat je CO2 zou afprijzen zoals het nu gebeurt, ontstaat er een totaal ander speelveld. En op het moment dat ik met adviseurs praat, dan kijk ik naar rekenmethodieken en cijfers etc. Dan is de onderbouwing van heel veel onderdelen wetenschappelijk gezien, relatief slecht. Dat maakt het ingewikkeld. We hebben die documenten nodig. Dus de vraag is: wie maakt die documenten? Wij doen het heel vaak zelf. Wij vragen zelfs aan adviseurs om bepaalde brand- en geluidstesten te doen.”
“Er wordt nu op dit moment heel vaak gewoon verkeerd gemeten. Er wordt niet gekeken naar het totaal. En als er al naar het totaal gekeken wordt, dan moet voor alles een apart stempeltje komen.”
Hetzelfde geldt voor de certificaten, zo vindt Vermeend. “Het ene certificaat staat voor dit en het andere certificaat voor dat. Ze weten het eigenlijk zelf ook niet. Het is echt ingewikkeld. Bij het ene certificaat wordt één boom teruggeplant, bij de ander drie. Hier worden discussies over gevoerd, terwijl dit helemaal niet de discussie hoort te zijn. De discussie hoort te zijn: we hebben een natuurlijk materiaal, wat goed wordt teruggeplant onder een aantal voorwaarden. Dat is per definitie beter dan wanneer ik iets uit de grond haal en het opmaak. Punt.”
Zo hoog mogelijk op de circulaire ladder klimmen, dat is het doel van Omgekeerd Bouwen, een concept van Kamphuis Sloopwerken. In plaats van een gebouw klakkeloos te demonteren, kijkt het bedrijf tijdens een uitgebreide inventarisatie welke materialen hergebruikt kunnen worden. Met de inventarisatie kan een werkbare planning worden gecreëerd en actief worden gestuurd in het doorvoeren en verkopen van materiaal. Omgekeerd Bouwen beschikt zelfs over een fysieke en online marktplaats, om zo het vrijgekomen materiaal op een laagdrempelige manier een tweede leven te kunnen bieden. Wij spraken Marcel Kamphuis over dit concept en zijn visie op circulair slopen.
Liever het interview lezen?
Omgekeerd Bouwen Omgekeerd Bouwen is een zusterbedrijf van Kamphuis Sloopwerken. “Dat is waarmee het is begonnen. Kamphuis Sloopwerken bestaat volgend jaar 70 jaar. Dat heb ik samen met mijn broer 30 jaar geleden overgenomen van mijn vader. Die kwam helaas te vroeg te overlijden.”
“Omgekeerd Bouwen bestaat sinds een jaar of 7, 8 en is hier gevestigd in Tubbergen op de voormalige gemeentewerf. Dit is eigenlijk een onderdeel waar ik best wel trots op ben. Het is vernieuwend, maar eigenlijk is het helemaal niet nieuw, want mijn vader verkocht ook al tweedehands bouwmaterialen. Hier zijn we echter veel verder bezig met het oogsten van materialen uit gebouwen.”
Slopen Kamphuis vindt dat de term ‘slopen’ eigenlijk niet meer van deze tijd is. “Slopen is het allang niet meer. Slopen is eigenlijk gewoon demonteren. Maar voordat het gebouw kaal is en je echt gaat slopen zit het gebouw vol met grondstoffen. Met kozijnen, met planken, met van alles en nog wat. Met materialen die je er op een goede manier uit kunt halen.”
“Met Omgekeerd Bouwen hebben we een soort systeem ontwikkeld wat het inzichtelijk maakt. Het inventariseert wat er allemaal in een gebouw zit qua materialen. Onze mannen hebben iPads en andere materialen om dit goed inzichtelijk te maken. Dit doen we het liefst ook direct op tekening zodat de uitvoerende partij, in dit geval Kamphuis Sloopwerken, precies weet wat ze er uit moeten halen en hoe ze dat moeten doen.”
Hoe dit wordt gedaan bij kozijnen? “Als we er een kozijn uit willen halen, hebben we daar kleine sloopkraantjes voor. Die hakken om het kozijn heen. Vervolgens haal je het hele kozijn eruit met machines met zuignappen. Met een beetje creativiteit is veel mogelijk.”
“Onze jongens zijn natuurlijk heel handig in het slopen. Maar als je ze meegeeft dat ze even iets verder na moeten denken, dan zijn ze ook heel handig in het demonteren van materialen. En als dan de waarde van het her te gebruiken materiaal dusdanig is, dat het ook financieel aantrekkelijk is, dan is het 1 + 1 = 2.”
Verkoop Kamphuis vertelt dat hij nu voornamelijk aan particulieren verkoopt. “Die gaan kijken wat er is en daar bouwen ze dan hun huis of schuurtje mee. In een nieuwbouwhuis zit je vaak met eisen waaraan je moet voldoen. Dat is ook direct het probleem waar we ons hard voor moeten maken in de toekomst. Dat het gewoon wat makkelijker wordt, wat betreft de wetgeving. En dat je ook andere dingen mag toepassen. Want als je die hoge eisen blijft stellen, ook aan materialen die gewoon goed zijn, dan stimuleer je het hergebruik nog niet echt.”
Als voorbeeld geeft hij een deur. “Je hebt een nieuw bouwbesluit, daarin moet een deur een minimale hoogte hebben. Veel deuren van 30 – 40 jaar geleden hadden een ander bouwbesluit of een andere eis. Die zijn dan niet zomaar opnieuw te gebruiken. Maar bij verbouwingen geldt dat vaak niet. Dat is dus vaak in de particuliere sector en dan mag je het wel toepassen.”
“Er zijn wel partijen en die lobbyen daar ook voor dat wanneer je aantoont dat je circulair wilt bouwen, dat dat dan ook met wat andere spelregels mag. Dat zou het wel een heel stuk makkelijker maken. We komen nu materialen tegen, bijvoorbeeld met een deurhoogte, die daar niet aan voldoen. Als we over 20 – 30 jaar gebouwen uit elkaar halen dan past het dan weer wel. Maar voor hetzelfde geld heeft de overheid het dan weer aangepast naar 2.40 meter of 2.50 meter. Dan voldoet het weer niet. Dus ik zou daar iets makkelijker in worden. Wat maakt het nou uit dat een deur 2.10 meter hoog is? Daar past 99% van de Nederlanders onderdoor. En mensen die circulair willen, die nemen op de koop toe, dat het misschien een keer iets minder is. Maar uiteindelijk wint de natuur, het milieu, want je hoeft niet weer grondstoffen weg te nemen uit de aarde.”
Kosten Of circulair bouwen goedkoper is weet Kamphuis niet. “Circulair slopen is niet per definitie goedkoper. Heb je hele mooie materialen uit een vrij nieuw gebouw, dan wel. Dat drukt de prijs behoorlijk. Maar er zijn ook bepaalde toepassingen, als je er iets uit wilt halen en daarna verkopen. Dan moet je ze dusdanig duur verkopen dat niemand het wil hebben. Dus dan is het in feite gewoon duurder. Haal je ergens 6 kuub hout uit, dat is dan wel duurder, maar dan heb je wel weer ergens in Nederland een paar bomen uitgespaard. Dus dat is de winnaar!”
Pilot-projecten Kamphuis Sloopwerken is momenteel in Hengelo bezig met een project waar zo’n 90 woningen weg moesten. “Van die 90 woningen hebben ze een verplichting gemaakt dat er in ieder geval 10 woningen weer terug komen op een circulaire manier met 70 tot 80% materialen uit die woningen. Dan zit je direct met het bouwbesluit en dat soort dingen, daar zijn ze nu over in gesprek. Als dat mag, dan gaan daar echt 10 woningen terug worden gebouwd, in de circulaire variant.”
“Als een architect iets nieuws moet gaan bouwen op de plek waar een oud gebouw staat dat weg moet, dan moet die architect eigenlijk het gebouw door en zeggen ‘dat kan ik wel weer gebruiken’ en ‘dat wil ik weer gebruiken’. Dat zou samen met ons kunnen, als sloper zijnde. Dan ga je de goede kant op. Dan kan je het demonteren, op de bouw achterlaten en hergebruiken. Maar dan moet je wel inventariseren. Het kan ook uit een ander gebouw komen, een oogstgebouw. Maar dan moet je zo vroeg mogelijk weten wat er allemaal is.”
“Wat wil ik terugbouwen? Vind de opdrachtgever het ook interessant om dat op die manier te doen? En dan kun je vaak heel veel materiaal weer hergebruiken. Ik kan me voorstellen dat dat een soort digitaliseringsproces wordt waarin alles in een database, alles wat te oogsten is, wordt opgeslagen. Dat het voor iedereen een soort ‘pick and place’ ding is. Dat raampje is te koop bij die sloper.”
“Er zijn wel samenwerkingen, maar dat moeten we eigenlijk nog veel meer doen. Dat is wel een belangrijke. Maar dan heb je wel weer de vraag: hoe ver ga je reizen om iets op te halen? Ik zou zeggen hou het lokaal. Per provincie of aansluitende provincie. Maar het zijn wel gebruikte bouwmaterialen.”
“Je wilt natuurlijk wel de kwaliteit even weten. Klopt het wat ze daar neerzetten? Maar het kan, je kunt een track & trace doen. Je kan er een barcode aanhangen. Die kan je inscannen en je kunt de opdrachtgever laten weten waar het hergebruikt is. We hebben nog heel veel stappen te maken, maar we zijn er wel mee bezig.”
De overheid wil dat de Nederlandse economie in 2050 circulair is. Als onderdeel van die ambitie moeten ook gebouwen duurzamer en circulair zijn. Wij zijn benieuwd hoe de bouwsector deze doelen kan behalen en welke rol duurzaam hout kan spelen bij deze transitie. Om hier een beter beeld van te krijgen hebben wij een duo-interview gedaan met experts Jan Wessels (makelaar grondstoffen) en Maurice Beijk (specialist duurzaam bouwen/MVO). Vandaag is het woord aan Jan Wessels.
Jan Wessels is makelaar in grondstoffen bij Dusseldorp Infra, Sloop en Milieutechniek. De grondstoffenmakelaar heeft als doel om grondstoffen die vrijkomen bij de sloop van een gebouw opnieuw in te zetten. Als een ware matchmaker koppelt hij vraag en aanbod aan elkaar.
Liever het interview lezen?
Slopen “Ik probeer veel stromen. Vanuit sloop, revitalisering of reconstructie van weg- en waterbouw werk probeer ik iets weer terug te zetten in de markt. Vroeger gebeurde dat eigenlijk heel simpel met een reststoffencentrum. Dat was een vrij simpele wijze van hergebruik van materialen.”
Wessels legt uit dat slopers op een steeds hoger niveau acteren. “We zijn echt op zoek naar wat we kunnen doen met een gebouw als het gesloopt wordt. Dit willen we graag ver van tevoren weten. We willen bijvoorbeeld een opname kunnen doen bij een sloop, waar mensen naar binnen lopen in een gebouw en zeggen ‘Hey, daar heb je een paar deuren en daar een paar ramen. Daar ligt wat vloerbedekking. Dat kunnen we hergebruiken’.”
Wanneer zo’n inventaris ver van tevoren plaatsvindt, heeft een bedrijf als Dusseldorp de tijd om na te denken hoe ze de vrijgekomen materialen gaan vermarkten. “Dat lukt helaas niet altijd, want vaak wordt een sloop natuurlijk niet twee jaar van tevoren aangegeven. Dit gebeurt vaak in een korter tijdsbestek, waardoor er meer druk is.”
“We hebben een paar standaard materialen als sloper die we terugbrengen in de markt. Een van de eerste dingen waarmee we zijn begonnen is een heel simpel systeemplafondplaatje. Waar we vroeger gewoon met een Bobcat zo’n gebouw in gingen en het plafond eruit sloopte, het in een hoek legde, na een tijd in een container stopte en verbrandde, komt er nu een man netjes met een trapje en handschoenen aan. Hij heeft zijn stropdas nog net niet voor.”
De plafondplaatjes worden eruit gehaald en netjes in een oogstdoosje gestopt. Wessels: “Die doos brengen we in een grote vrachtwagen naar een grote hal waar mensen uit de sociale werkvoorziening werken die die plaatjes schoonmaken. Daarna worden ze met minerale verf opnieuw gespoten en weer netjes in een verkoopdoosje verkocht. Prijstechnisch staat het wel gelijk aan een nieuw plaatje, maar kwalitatief is het vaak een beter plaatje.”
Hergebruiken van hout Als voorbeeld komt Wessels met stukken hout afkomstig van een dakbeschot in Ridderkerk. “Het ging om een dak van vijfduizend vierkante meter, waar plankjes van 2,7 mm dik uit kwamen. Als je die ziet denk je ‘dat ziet er niet het allermooiste uit’, maar ik heb vroeger in de houthandel gezeten en daar verkochten we dit soort planken voor een blokhut. Toen betaalde je 6,95 euro per strekkende meter. Vroeger werden ze verbrand, maar nu nemen we ze in. We schaven ze terug, ook weer door een sociale werkvoorziening. En dan krijg je een heel mooi plankje, mooier dan het huidige plankje.”
Wessels legt uit dat hout vaak van snelgroeiende bomen komt. “Maar wat je eigenlijk wil een stukje hout met hele fijne jaarringen, wat dertig jaar oud is en kurkdroog is.” Het hout is dan van optimale kwaliteit, vertelt hij. “En zo hebben we veel materiaalsoorten die we in kunnen nemen en waar we veel mee kunnen doen. Maar de markt is daar eerlijk gezegd nog niet altijd aan toe.”
Houten kozijnen Hoe het zit met houten kozijnen? “Het zou ideaal zijn om een kozijn 1 op 1 over te nemen. We hebben hier in het gebouw ook kozijnen die 1 op 1 zijn overgenomen, die je in principe alleen maar een beetje bij hoeft te schilderen.”
“We hebben recentelijk een grote sloop gehad in Hardenberg. Hier kwam kozijnhout vanaf. Als je dat hout ziet liggen en je gooit het daarna in een container, dan denk je: wat moet je ermee? Daarna moet je er een bewerking op toepassen, bijvoorbeeld schaven en terugzagen. Ook moet je goed kijken waar je het stukje hout voor kunt gebruiken.”
Wessels laat een stukje hout zien, afkomstig uit een sloopproject in Utrecht. “Daar zijn we met een grote sloop bezig. Het gaat om vierduizend strekkende meters van dit soort hout. Dit is zachthout, geen hardhout. Uit dit hout zou je verschillende onderdelen kunnen halen. Het is maar net afhankelijk van hoe de maat is.”
“We zagen de verflaag er aan beide kanten af en houden een maagdelijk stukje hout over. Van dat stukje hout proberen we een goede balk te maken door middel van lamineren en vingerlassen. Dan kan het stuk hout teruggeleverd worden aan de houtindustrie en daarna weer bewerkt worden. Geen timmerfabriek heeft dit hout nog.”
Soms komen slopers voor een grote uitdaging te staan. Zo vertelt Wessels over het slopen van een ziekenhuis in Hardenberg. “Dat gebouw is gebouwd in een tijd dat bepaalde houtsoorten nog niet op de rode lijst stonden. Wat vroeger een fantastisch materiaal was is nu, in het huidige perspectief, verboden. Dus daar kunnen we niks meer mee. Dit kunnen we ook terugschaven in Hardenberg. Daar is bijvoorbeeld veel Iroko hout, wat op een nog hoger niveau zit dan Meranti.”
Keurmerken en certificaten Het gewonnen hout is FSC-gecertificeerd. “Met het KOMO-certificaat zijn we nog bezig. Daarom moeten we het hele proces goed in de gaten houden. We hebben een gebouw ergens staan. Dat moet gesloopt worden. Daar komt hout uit. Dan komt er iemand speciaal voor kijken. Die gaat eerst kijken wat voor soort hout het is en hoeveel die eruit kan halen. Het materiaal moet natuurlijk volledig vrij van asbest en andere vreemde niet te hergebruiken materialen zijn. Anders kun je sowieso niet verder.”
Daarna gaat Wessels met de sloper in overleg hoe het sloopproces eruit gaat zien. “Het is ook niet zo dat elke sloper goed is in het demonteren van kozijnen. Het past ook niet altijd in het werk van een sloper. Want ja, het kost natuurlijk iets meer tijd om een kozijn goed te slopen. Een sloper moet zelfs de stijlen en dorpels van elkaar scheiden. En het is heel belangrijk dat je een goede ingang hebt met goed materiaal en dat je niet heel veel breuken in het hout hebt zitten. Een breuk in het hout houdt bijvoorbeeld in dat je het niet kunt hergebruiken om te lamineren of vingerlassen. Die zagen ze eruit. Hetzelfde geldt voor de spijkers, schroeven etc. Die worden met magneetjes gevonden en daarna eruit gezaagd. Ze moeten stukken hebben van tussen de 25 centimeter en één meter. Daar kan een lamineerder goed mee werken. En dan kun je er hele mooie stukken van maken.”
“En je kunt natuurlijk niet alles op elkaar plakken. Het moet uit dezelfde stroom zijn. In ieder geval van dezelfde boom. Dus Ironko en Meranti kun je niet vermengen met elkaar. Die scheiden we goed. Vandaar ook de ingangscontrole. Wat krijg je binnen? Er zit bijvoorbeeld ook verschil in het soortelijk gewicht van verschillende houtsoorten. Hoe pakken we dat aan? Die controle is heel belangrijk.”
In de certificaten dient goed aan te worden gegeven waar het hout vandaan komt, wat het is en hoe oud het is. “En die systemen moeten goed op elkaar aansluiten. En dat is ook de reden dat we het KOMO-certificaat hebben. Want dat gaan we krijgen en dat willen we ook graag. De bouwer wil ook graag het KOMO-certificaat hebben. En die timmerfabriek die straks het hout af wil gaan nemen, wil dat ook gewoon graag allemaal gecertificeerd hebben. Want de producent moet ook gecertificeerde kozijnen kunnen leveren aan zijn klant.”
‘Het begint bij de eigenaren’ Een mooi voorbeeld is het eerder genoemde plafondplaatje. “Eigenlijk het meest simpele wat er is. Maar ik moet eerlijk zeggen dat dit alleen maar gebruikt wordt door de mensen die intrinsiek geïnteresseerd zijn in duurzaamheid. De bouwer en architect zijn daar niet altijd leidend in. Leidend zijn de eigenaren van de panden. Die eigenaren van panden zouden eigenlijk moeten zeggen: wij willen dat! En dan volgen de bouwer en architect vanzelf.”
Wessels vertelt dat hij veel panden met hergebruikte materialen heeft bezocht. “Sommige mensen willen dat dan ook bewust laten zien. Een houten vloer bijvoorbeeld, waar de spijkergaten nog in zitten. En dat kan. Dat is ook een wijze van hergebruiken van materiaal. Wij hebben hier ook bewust gekozen om het eruit te laten zien als zijnde bijna nieuw. Als je hier door het gebouw loopt voelt het ook als nieuw. Hergebruik zetten we zo op een hoger niveau weg. We zijn er erg trots op. We willen een andere wereld door al het materiaal dat eindig is niet meer te gebruiken.”
Dit interview is onderdeel van een duo-interview. Meer lezen over duurzaamheid en circulariteit? Bekijk dan ook het interview met Maurice Beijk.
De overheid wil dat de Nederlandse economie in 2050 circulair is. Als onderdeel van die ambitie moeten ook gebouwen duurzamer en circulair zijn. Wij zijn benieuwd hoe de bouwsector deze doelen kan behalen en welke rol duurzaam hout kan spelen bij deze transitie. Om hier een beter beeld van te krijgen hebben wij een duo-interview gedaan met experts Jan Wessels (makelaar bouwstoffen) en Maurice Beijk (specialist duurzaam bouwen / MVO). Vandaag is het woord aan Maurice Beijk.
Maurice Beijk, beter bekend als Rentmeester2050, is een echte specialist op het gebied van circulariteit en duurzaamheid. Hij ademt duurzaamheid, al noemt hij het zelf liever ‘volhoudbaarheid’, en mag als Rentmeester2050 de rol vervullen van kennisdrager én -deler. Een schone wereld in 2050, dat is zijn grote doel.
Liever het interview lezen?
Duurzaam bouwen Wanneer we Maurice Beijk vragen naar zijn definitie van duurzaam bouwen antwoordt hij met ‘voordenken’. Wat hij daarmee bedoelt? “Ik vind dat een architect, een constructeur, een aannemer of een designer een bepaalde verantwoordelijkheid heeft. Die moet iets dusdanig ontwerpen dat het eindcyclisch weer uit elkaar kan. We hebben het uiteindelijk te leen van moeder aarde. Het is belangrijk om alles in de biobased cirkel of groene cirkel te houden. En dan moeten we het dus losmaakbaar hebben. Dat is heel relevant.”
Circulair slopen Om circulair te slopen heb je vakmannen nodig. “Die hebben we absoluut in onze organisatie. Een object of een gebouw werd vroeger met name gezien als een stukje staal. Of schroot en puin. Wij analyseren het en maken een materialenpaspoort. Dat was er vroeger niet. Nu wordt het gebouw helemaal in kaart gebracht. Wat heb ik, wat kan ik ermee en wat is de technische staat? Dan ga je het eruit halen, remonteren of demonteren. Indien mogelijk ga je de materialen weer hergebruiken. Want hergebruiken staat ‘by far’ hoger dan recyclen. Dit terwijl we heel gauw, als het gaat om de circulaire economie, gewend zijn te denken aan recyclen. Maar hergebruiken is vele malen beter dan recyclen. Dat is het ouderwetse boerenverstand gebruiken.”
Voor Beijk is een circulaire economie niks meer en niks minder dan het beheren en beheersen van de bronnen. “Energiebronnen, waterbronnen, materiaalbronnen, ambachtsbronnen, voedselbronnen in zo klein mogelijke cirkels. Daar moeten we eigenlijk naar terug. Dus niet de nieuwe horizon, maar de oude werkelijkheid, zoals de boeren dat 200-300 jaar geleden ook deden.”
Architecten Beijk geeft aan dat er architecten zijn die dusdanig ontwerpen. “Er is ook een beweging van architecten: CB23. Dit zijn architecten, maar ook aannemers, die samen hebben geformuleerd waaraan een ontwerp moet voldoen om de toekomstbestendigheid te waarborgen. Daarbij noemen ze termen als monostroom en gelijkvormigheid van materialen, dus niet verlijmen maar losmaakbaarheid. Dat zijn aspecten die heel relevant zijn. En daar moeten we uiteindelijk ook heen, want als je goed gaat ‘voordenken’ waaraan ik eerder aan refereerde dan kun je iets zo goed ontwerpen, dat het gewoon constant in de loop gehouden kan worden.”
“In de lineaire economie hebben we daar totaal geen rekening mee gehouden”, vertelt Beijk. “We hebben het spul aan elkaar gelijmd, aan elkaar gekit, aan elkaar gelast. En dat wordt nu dus anders. Een houtconstructie is losmaakbaar gemaakt, net als bij de boeren vroeger. Vroeger werd dat gedaan met deuvels en wiggen, en tegenwoordig vanwege de constructieoverdracht met een flensplaat met boringen erdoor om de constructie stijf te houden.”
“Maar eindcyclisch kan het materiaal wel weer gebruikt worden. ‘Voordenken’ dus. Ik denk dat dat een verantwoordelijkheid is voor architecten, aannemers, vakmannen en noem maar op. En dat zijn we kwijtgeraakt, dat voordenken. Bij houten bouwelementen zoals kozijnen, deuren en ramen moet na worden gedacht in hoeverre die ook weer herbruikbaar zijn.”
Hout Beijk vindt dat hout zich uitermate goed leent voor herbewerking. “Je kunt het re-usen, zoals bij kozijnen die technisch gezien nog gewoon goed zijn. Waar de sponning diep genoeg is kun je die weer 1 op 1 doorzetten. Kozijnen die minder goed zijn kunnen we dan weer recycleren of refurbishen. Daar kunnen we dan weer nieuwe kozijnen van maken.”
“Het blijkt dat dat oud, hergebruikt hout vaak van een betere kwaliteit is dan het nieuwe hout. Daar liggen dus ontzettend veel kansen, ware het niet dat we ook tegen bepaalde systeemfalen aanlopen. Dus als een vakman van bijvoorbeeld Dusseldorp Sloop op dit moment er een kozijn uithaalt, is hij daar een paar uur mee bezig. Er is al BTW over dat kozijn betaald. En dan gaan we over de arbeid die hij verricht nog een keer BTW heffen. Zo gaan we circulariteit dus niet belonen. Ik vind eigenlijk dat als je naar circulaire gebouwen zoals dit gaat het systeem faalt. Waarom zou je belasting heffen over arbeid waar al belasting over betaald is? Daar moeten we eigenlijk vanaf.”
“Maar ook bij de ’true pricing’ in de lineaire economie wordt de schaduwprijs niet gewikt en gewogen. CO2, toxiciteit, kinderarbeid en slavenarbeid wordt niet meegenomen. Ik vind dat de true pricing, de werkelijke prijs, inzichtelijk gemaakt moet worden, door middel van enviromental product declaration of life cycle analyses. Zo weet ik daadwerkelijk wat mijn impact is, want die prijs van vervuiling en klimaatverandering moet wel een keer betaald worden. Het zijn helaas mijn kinderen of mogelijk mijn kleinkinderen die onze rekening moeten betalen, maar hij moet wel een keer afgerekend worden.”
Beleid De ‘2050’ in ‘Rentmeester2050’ staat niet voor de pensioengerechtigde leeftijd van Beijk. “Dat is het moment dat de Nederlandse Overheid, onze opdrachtgever, vindt dat het volledig circulair moet zijn. Daar sta ik al 20 jaar voor. Het is niet een kwestie van kunnen. Het is een kwestie van moeten geworden. En ook Den Haag heeft dat uiteindelijk ingezien. Dus die hebben het bureau voor de leefomgeving de opdracht gegeven om een routekaart te maken. Dat heet het ICER-rapport. En in 2023 moeten we al circulair aanbesteden. Mijn opdrachtgever, over het algemeen de overheid, is zich daar nog niet helemaal van bewust.”
“Als rentmeester is het mijn taak ook om spiegeltjes voor te houden, om mensen bewust te maken van wat er gaande is. En er is heel veel gaande: in 2023 moeten we circulair aanbesteden, in 2030 moeten we op 50% zitten en 2050 moeten we op 100% zitten. Ja, dat zijn wel stappen, maar de routekaart ligt er. Dat is ook een rapportage die ik iedereen kan aanbevelen. Het ICER-rapport gemaakt door het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL).”
Normeringen Meten is weten, zo vindt Beijk. “We moeten uiteindelijk toe naar Life Cycle Analyses (LCA) en Environmental Product Declarations (EPD). Daarmee kan ik aantonen of een houtbeschot of een staalbeschot duurzamer is. Je kijkt hierbij namelijk ook naar transport, materiaal, CO2-uitstoot, water- energieverbruik, hernieuwbaar of niet hernieuwbaar etc. Vervolgens komt er een rapportcijfer dat heel interessant is. Dan kan ik een keuze maken over wat beter of slechter is, of minder goed. Hier zitten heel veel lobbies achter, dus er is ook best wel scheefgroei. Interpretatieverschillen.”
Duurzaamheid “De Engelsen hebben er twee woorden voor: sustainability en durability, dus langdurig dan wel duurzaam. Daar zit wel een wezenlijk verschil in. Wat verstaan we onder duurzaamheid? Dat is een rekbaar begrip. Ik denk dat de definitie al heel stevig geformuleerd wordt. Ik vind schoonheid ook een vorm van duurzaamheid. Iets wat mooi is dat koesteren we, dat gaat langer mee. Oude monumenten zijn een extreme vorm van duurzaamheid, vooral als ik zie wat er op dit moment voor rommel gebouwd wordt. In principe kan beton 100 jaar mee, maar de praktijk is weerbarstiger. Na dertig jaar flikkert het voor je de benen. Dit is het geval bij zowel staal als beton, dat vind ik wel jammer. Het liefst zijn materialen dus remontabel. Ga hergebruiken!”
“En pak ik een stukje hout? Ja, hout is briljant wat dat betreft. Het laat zich prima hergebruiken. Je kunt het re-usen. Je kunt refurbishen. Het is opgeslagen CO2. Dus in de MPG, de milieuberekening, gaat hout ontzettend goed scoren. Ik ben een heel groot voorstander van hout wat dat betreft. En je ziet dat gelukkig ook ontstaan, de MPG-berekeningen gaan komen.”
Beijk benadrukt dat je tegenwoordig in heel Nederland huizenfabrieken ziet. “Wat de Scandinaviërs eigenlijk al eeuwen doen: gewoon hout gebruiken. In Nederland gebruikt men allemaal kul-argumenten over ‘brandgevaar’ en dergelijke om het niet te gebruiken. Maar die argumenten worden stuk voor stuk van tafel geveegd. En je ziet dat er in Nederland een gigantische herwaardering is van hout. In Scandinavië hoef je daar niet achteraan, daar is het prima geregeld. En wat dat betreft gaan wij achter de Scandinaviërs aan.”
Waardecreatie uit afvalstromen “De kunst van een circulaire economie is om zo hoogwaardig mogelijk te verwaarden. Dat betekent dus hergebruik. We hebben de ladder van Lansink, we hebben een 10R model en we hebben ons eigen model waarin we aangeven dat we liever hergebruiken dan recyclen. Of liever repareren dan recyclen. In de volksmond: als je het over circulaire economie hebt, dan denkt men aan recyclen. Maar recyclen staat heel laag op de ladder. Dus zo hoogwaardig mogelijk verwaarden, dát is de kunst van circulaire economie.”
Je kunt ook gaan up-cyclen, zo vertelt Beijk. “Wij werken als bedrijf heel graag met kwetsbaren in de maatschappij met sociale werkvoorziening. Om een voorbeeld te nemen: ik heb hier prachtig mooie systeemplafondplaten. Deze zijn gerefurbished. Normaal worden er in de branche meer dan een miljoen thermisch gerecycled. Dat is een mooi woord voor verbranden. Dat gaat naar een crematorium van grondstoffen. Moeten we niet willen! Ze worden er nu uit gehaald. Ze gaan naar de sociale werkvoorziening, de betere worden schoongemaakt, schoon geblazen en opnieuw gespoten, in doosjes gedaan en opnieuw verkocht. Het is zeker niet goedkoper dan een nieuwe plaat, waarom zou ik hem dan kopen? Maar als we dan naar die MPG-berekening gaan en we kijken naar ’true pricing’, dan verkoopt hij zichzelf. We lopen op dat gebied de tijd vooruit.”
“En up-cycling vind ik ook als ik bijvoorbeeld naar mijn gevelstenen kijk. Die zijn gemaakt van geknipte trotoirtegels. De trottoirtegel is de goedkoopste steen in Nederland en daar kan je normaal niks mee. Die gaan naar de breker, daar maken we granulaat van. In het gunstigste geval maken we er cementloos beton van. Maar we kunnen nog hoger verwaarden als we hem gaan hergebruiken. Dus we hebben een pneumatische knipper geregeld. Hand hier, hand daar en knippen. Zo ontstaat er een schitterende breuksteen, gemaakt met hulp van kwetsbare mensen uit de maatschappij. Het is niet goedkoper dan een baksteen van de bouwmaterialen groothandel. En toch doen we het, omdat we up-cyclen. We voegen menselijke waarde toe. Dat vind je ook als je kijkt naar circulaire economie. Kijk in de breedte! Kijk in de keten! Alleen kun je dit niet. Je moet het samen doen.”
Materialen Beijk vindt dat er moet worden gekeken naar hoe een gebouw is gebouwd. “Ik heb een constructie, de schil, de losse inrichting en de techniek. Alles heeft een gebruiksduur. De staalconstructie, de houtconstructie en draagconstructie kan allemaal 1 op 1 meegenomen worden, mits ik de achterliggende constructieberekeningen boven tafel kan krijgen. Als we een analyse maken van een gebouw, hebben onze specialisten vaak veel tijd voor de sloop. Zij gaan kijken naar wat we kunnen hergebruiken. Vroeger was een gebouw een beetje schroot en een beetje puin, dat allebei een kiloprijs had. Dat werd in de markt gezet. Dat is down-cyclen. Wij proberen uiteindelijk alles wat goed is. Dat is het laaghangend fruit. Denk aan designlampen en losse inrichting. Dat vindt meestal zijn weg wel via opkopers. Of via familie, kennissen noem maar op! En dan ga je kijken naar wat je er op een goede manier kunt uithalen en wat je dan weer op een goede manier kunt hergebruiken. En sommige dingen gaan prima. Als ik hier naar de wandcontactdozen, die zijn allemaal uit gebouwen. Die kunnen rustig nog 50 jaar mee. Dus die worden schoongemaakt en doorgemeten.”
“De tapijttegels die we hier hebben zijn schoongemaakt door de sociale werkvoorziening. Die kunnen rustig nog 25 jaar mee. Dus het is ook je boerenverstand gebruiken. En ook accepteren dat de circulaire economie niet een Instagram-wereld is. Een wereld waar alles perfect moet zijn. Dus daar mag best wel een smetje opzitten. Is dat erg? Nee, wat voor een verwachting heb ik? Wat voor een verwachtingen heeft de opdrachtgever? Wees daar wel duidelijk over. En ondanks dat er een smetje op kan zitten, gaat het ook om beleving. Het kan ook mooi zijn. Dat willen we met dit gebouw ook aantonen.”
Onlangs heeft Beijk de hashtag ‘#bouwen met meuk is leuk’ gelanceerd. “Die begint viral te gaan. Ondanks dat dit gebouw met 80% oude meuk is gebouwd, is het gewoon een mooi gebouw. Het is haast te mooi. Mensen geloven bijna niet dat het met oude meuk is gebouwd. Maar het vergt wel veel meer vakmanschap. Van de timmerman, van de installateur. We moeten in bouwteams gaan werken. Want we moeten elkaar heel goed gaan vinden. De constructeur moet er iets van vinden. De architect moet er iets van vinden. De aannemer moet er iets van vinden. De timmerman. We moeten in gezamenlijkheid werken in een bouwteam. Dat is hier fantastisch goed gelukt. Een reden dat het zo goed gelukt is, is dat we hier alleen maar met plaatselijke spelers hebben gewerkt. Allemaal partijen met de poten in de klei, gewoon met boerenverstand. Die in gezamenlijkheid in een bouwteam samen met onze collega’s van Dusseldorp de klus hebben geklaard. Het was schier onmogelijk, we hadden alle lachers aan onze zijde, maar het is wel perfect uitgepakt. Een mooi compliment aan ons bouwteam.”
“Dit was de grootste opdracht die Hengelo te vergeven had. We hebben dat bouwteam met het vertrouwen dat ze ons gegeven hebben 1 op 1 meegenomen. Een infra-bouwteam , want er moesten ook gebouwen komen. En ook installatie en ook constructie. Laat ons bouwteam dat nu heel erg goed kunnen. Dus we hebben samen met Dusseldorp een fantastisch mooi bouwteam. En dat vind ik de kracht van duurzaam. Voor mij zijn duurzame of beter volhoudbare projecten. Ik heb hekel aan het woord duurzaam, want daar zit het woord ‘duur’ in. Daar hebben wij Hollanders de pleuris hekel aan. Dus ik gebruik liever het Afrikaanse woord ‘volhoudbaarheid’.
Ik heb hekel aan het woord duurzaam, want daar zit het woord ‘duur’ in. Ik gebruik liever het Afrikaanse woord ‘volhoudbaarheid’.
Volhoudbare projecten moeten in mijn perceptie aan zes speerpunten voldoen: vertrouwen in elkaar hebben, noaberschap en reciprociteit, dus wederkerig en goed buurmanschap. Co-cre‘ren. Ik kan hier een fantastisch mooi verhaal doen. Maar als Jan het materiaal niet kan oogsten dan ben ik kansloos. En Jan moet het ook weer bij de slopers neerleggen. Mens- en natuur-inclusiviteit moet er in zitten. En creativiteit en innovatie. En alles op integrale manier. Als die zes speerpunten er in zitten, gaat het altijd goed.”
Building by coincidence Beijk heeft het gebouw de werktitel ‘design by coincidence’ gegeven. “Het toeval gaat mede bepalen hoe het gebouw eruit gaat zien. Er lag al een tekening door I’M architecten, Martin Kleine Schaars. Een fantastische architect. Die had al een ontwerp gemaakt. Die tekening was al goedgekeurd door de gemeente Borne, dus we mochten bouwen. Toen kwamen wij in beeld met oude pruttel. En dat is dan wel heel mooi. Martin heeft dat fantastisch opgepakt. Maar dat impliceert dat ook de Nederlandse overheid, in dit geval de gemeente Borne, mee moet buigen.”
“Want zij zeggen dat ik in 2023 circulair moet aanvangen, in 2030 moet ik op 50% zijn en in 2050 op 100%. Daarom kan het niet zo zijn dat diezelfde overheid me dan gaat tegenhouden. En om aan te geven hoe dat soms gaat. Alle kozijnen hier komen uit het Erasmus ziekenhuis. Ik heb elementen, 2 boven elkaar, 3 naast elkaar, solitair. Dat is redelijk zoals het ontwerp er was. Maar het wijkt wel af van de tekeningen. Ik haal een staalconstructie van het Erasmus ziekenhuis uit Rotterdam. Bouwbesluithoogte 2.70 m, staalconstructie 3 meter. Ja, het gebouw wordt 30 cm hoger. Daar moet de ambtenaar iets van vinden. Het gebouw was geïnspireerd op en Twentse hoeve. Een Twentse hoeve kenmerkt zich door oranje dakpannen. Wij oogsten 12.000 dakpannen van het gemeentehuis uit Weerselo. Die zijn niet oranje, die zijn antraciet genuanceerd. Een ambtenaar in de stress, het moet wel aan het beeldplan voldoen. Moet je een gesprek aan om het uit te leggen. Uiteindelijk een groot compliment voor de gemeente Borne, hoe ze er mee om zijn gegaan. Bij mijn eigen woning, 20 jaar geleden, heb ik alleen maar geprocedeerd. Ik heb gezeik, gezeik en gezeik in het kwadraat gehad. Maar de tijd verandert wel. Nut en noodzaak beginnen wel aanwezig te worden. De overtuigingskracht is steeds sterker.”
Beijk ziet dat dit een voorbeeld is geworden voor heel Nederland. “Ik prijs de gemeente Borne hoe ze meegebogen hebben op basis van vertrouwen. Noaberschap, daar krijg je weer die zes speerpunten. Natuurlijk moest het een veilig, goed en esthetisch gebouw worden. Geen hippie enclave. Al doende tijdens het project werd de trots heel erg groot. Al onze stakeholders hebben we meegenomen in dit project. Wat ga ik doen? Wat kunnen jullie voor mij doen? Wat kan ik voor jullie? We hebben zo’n sterk verhaal neergezet, dat zelfs Twickel ons een stuk grond heeft verkocht. Om onze ambitie waar te maken. Gemeente Borne heeft ons grond ter beschikking gesteld waar ik een vijver kon maken. Waarin we al het regen- en restwater in kunnen opslaan.”
“Het is gewoon een ijzersterk verhaal. Zo kom je weer op die korte kringlopen. Voor water en energie. We zijn hier een energie hub. We produceren meer energie dan dat we feitelijk nodig hebben. Dus al die kringlopen proberen we zo lokaal mogelijk met onze stakeholders te pakken.”
Dit interview is onderdeel van een duo-interview. Meer lezen over duurzaamheid en circulariteit? Bekijk dan ook het interview met Jan Wessels.
Hoewel RGS in de volksmond een sloopbedrijf is, zien ze zichzelf meer als duurzame hervormers. Het bedrijf, opgericht in 1959 door Hermannus Nijkamp, is van mening dat alles een tweede leven zou moeten hebben. Wij spraken Eline Nijkamp over deze visie en hoe dit te realiseren valt.
Nijkamp legt uit dat het ecosysteem van onze aarde over het algemeen prima in balans is. “Er is sprake van een circulair systeem waarin eindproducten weer grondstoffen worden.” De manier waarop de huidige maatschappij haar grondstoffen verwerkt tot producten is volgens Nijkamp echter niet circulair. “Eindproducten zijn niet of nauwelijks herbruikbaar of te ontmantelen tot primaire grondstoffen. Dit leidt tot een overschot aan materiaal dat niet meer in het systeem kan terugvloeien. Op korte termijn is dat waarde- en kapitaalvernietiging. Op lange termijn leidt dat zelfs tot uitputting van de natuurlijke grondstoffen.”
Circulariteit Volgens Nijkamp wordt de roep naar duurzaam en circulair werken hierdoor steeds sterker. “Maar het is een illusie dat de moderne maatschappij volledig circulair kan werken zoals dat in het ecosysteem van planeet aarde werkt”, benadrukt ze. “Er zou sprake moeten zijn van twee kringlopen: de biologische kringloop is de kringloop waarin gebruikte stoffen en reststoffen kunnen terugkeren in de natuur. Daarnaast bestaat een technische of materiële kringloop. Deze kringloop omhelst alle producten en stoffen die na gebruik kunnen worden ontmanteld in producten die van hoogwaardige kwaliteit zijn en geschikt zijn voor hergebruik. In deze kringloop blijven producten, deelproducten en bouwstoffen van economische waarde waardoor er geen of veel minder waardeverlies ontstaat. Grondstoffen die worden onttrokken uit het ecologische systeem en die niet in die hoedanigheid kunnen terugkeren moeten dus te restaureren zijn.”
RGS wil een sterke schakel zijn in deze kringlopen. “Vanuit onze circulaire visie hebben wij ons ontwikkeld van een sloopbedrijf tot een urban engineer. Wij zijn een expert als het gaat om bestaande structuren herscheppen en hervormen tot hoogwaardige grondstoffen.”
“Bij projecten werken wij altijd met het 10R-model. Ons doel is om producten zoveel mogelijk her te gebruiken zonder bewerking van het materiaal. Producten vinden dan direct vanaf de slooplocatie hun weg naar bouwbedrijven.”
10R-circulariteitsmodel Het 10R-circulariteitsmodel is ontwikkeld door Prof. dr. Jacqueline Cramer, hoogleraar duurzaam ondernemen en voormalig minister van VROM. Het model geeft de mate van circulariteit aan. Hoe hoger iets op de ladder staat, hoe circulairder het is.
Het model is ontwikkeld om gebruikers in hun ontwerpproces bewust na te laten denken over de grondstoffen die ze gebruiken. De bovenste drie treden – refuse, reduce en rethink – gaan over een product slimmer maken of gebruiken, of in het geval van refuse, niks doen.
Uiteraard zijn er ook altijd producten die niet direct kunnen worden hergebruikt. “Deze producten bewerken wij zelf of samen met onze partners. Ons doel is altijd om geen kostbare materialen verloren te laten gaan. Maar op dit moment is dat nog best lastig omdat hiervoor de gehele keten nodig is. Het is belangrijk dat wetgevers, architecten en bouwers zich samen inzetten voor een circulaire economie.”
‘Geen woorden, maar daden’ Om dit te kunnen bereiken is het volgens Nijkamp belangrijk dat sloopbedrijven zoals RGS eerder bij nieuwbouwplannen worden betrokken. “Wij willen graag in een voortraject al meedenken, zodat panden meer demontabel en modulair gebouwd gaan worden. Dit gebeurt momenteel nog te weinig. Duurzaamheid is een hot item in de bouwwereld, waar heel veel over wordt gepraat. Wij zouden niet alleen woorden willen zien, maar ook daden.”
Gelukkig zijn er wel steeds meer bouwers die duurzaam en circulair bouwen. “Deze bouwers houden bijvoorbeeld extra veel rekening met de materialen die ze gebruiken. Enkele makkelijke stromen om her te gebruiken zijn hout en staal. Veel houten bouwelementen kunnen een-op-een hergebruikt worden, mits de architect hier in het ontwerp rekening mee houdt. Echter zullen er altijd onderdelen zijn, zoals hele oude kozijnen, die een bewerking moeten ondergaan om toegepast te worden.”
Wat volgens Nijkamp de beste manier is om waarde te creëren uit afvalstromen? “Erkennen dat elke afvalstroom een waarde vertegenwoordigt. Zodra je met andere ogen naar afval kijkt, is het mogelijk. Alles zou een tweede leven moeten hebben!”
Duurzaamheid in de bouw speelt een steeds belangrijkere rol. Deze trend is niet alleen te zien bij de realisatie van nieuwe projecten, maar ook bij de sloop van oude projecten. Wij spraken Herco Brand, projectmanager en adviseur bij RPS, over circulair slopen.
“RPS is een adviesbureau dat veelal vanuit het belang van de opdrachtgever werkt”, zo legt Brand uit. “Naast een adviesbureau zijn wij ook een inspectiebureau dat de meest uiteenlopende onderzoeken uitvoert die noodzakelijk zijn om een project veilig en verantwoord te laten verlopen volgens de geldende wet- en regelgeving. Hier zien wij ook op toe. Wij worden bijvoorbeeld ingehuurd als directievoerder en/of toezichthouder.”
RPS is momenteel in opdracht en in samenwerking met Rijkswaterstaat bezig om het circulaire sloopprogramma Rijkswaterstaat (20 locaties – 44 objecten) op de markt te zetten. “Wij adviseren en begeleiden de opdrachtgever aan de voorkant in de aanbestedingsfase. Daarnaast voeren wij ook diverse slooponderzoeken uit waaronder de Circulaire Materialen Inventarisaties (CMI) en Grond Stoffen Inventarisaties (GSI).”
Duurzaamheid Herco Brand merkt dat de prioriteit van verduurzaming de afgelopen jaren flink is verhoogd. “Mede door de doelstellingen die vanuit de overheid zijn gesteld zie je een positieve beweging naar duurzaamheid en circulariteit. Met name overheids- en semioverheids-instellingen vragen in hun opdrachten deze duurzame aanpak. De rest zal snel volgen.”
Met de doelstellingen van de overheid doelt Brand onder andere op een volledig circulaire economie. De vraag naar grondstoffen neemt wereldwijd toe. Daarom werkt de overheid samen met het bedrijfsleven, kennisinstituten, natuur- en milieuorganisaties, overheden, vakbonden, financiële instellingen en andere maatschappelijke organisaties om zuiniger en slimmer met grondstoffen om te gaan. “Het doel: een volledig circulaire economie in Nederland in 2050.”
Slopers Slopers kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de circulaire economie. Door gebouwen zodanig te ontmantelen dat grondstoffen weer in andere projecten hoogwaardig kunnen worden toegepast, wordt circulair slopen een essentiële schakel in de circulaire economie.
Herco Brand ziet steeds meer de trend ontstaan dat betrokken partijen al vooraf contact zoeken, zodat bij de bouw van een project rekening wordt gehouden met de uiteindelijke sloop. “Dit is ook het speerpunt als je het mij vraagt.”
Waarde creëren uit afvalstromen Veel mensen denken dat maar weinig materialen herbruikbaar zijn, maar dat is volgens Brand niet het geval. “95% van de vrijkomende materialen kun je goed gebruiken.”
Herco Brand is zelf sinds 2006 actief in de bouwwereld. “Ik ben begonnen bij een sloopbedrijf en hier stond afvalscheiding (aan de bron) en recycling van materialen al hoog in het vaandel. Recyclingbedrijven hebben een grote ontwikkeling doorgemaakt, waardoor er nu meer wordt hergebruikt. Voor RPS geldt dat vanuit het vakteam sloopmanagement de circulaire en duurzame aanpak als standaard wordt gehanteerd.”
Om iets opnieuw te kunnen gebruiken, kijk je vooral naar de conditie en de toepasbaarheid, zo legt de projectmanager uit. “RPS werkt met bouwkundige inspecteurs die vanuit de NEN2767-inspecties de circulaire materialen en -grondstoffen inventarisaties uitvoeren. De inspecties worden op locatie uitgevoerd en de bevindingen worden in een app opgenomen. Hierin worden per materiaal/element zaken opgenomen als: de conditiescore afgeleid van de NEN2767, de R-waarde vanuit (strategieën van circulariteit R2-R5) de hoeveelheid, de bevestigingsmethode en waar nodig MKI- scores (Milieu kosten Indicator).”
Vanuit het opnemen en vastleggen volgt een cruciale vervolgstap. Er wordt gekeken naar vraag en aanbod. “Waar is behoefte om het materiaal te hergebruiken en in welke vorm? Dit proces wordt door ons zowel aan de voorkant als de achterkant gecoördineerd. Wij inventariseren dus waar de behoefte ligt en leggen vast welke materialen en grondstoffen beschikbaar zijn. Zo kun je matches maken.”
Wat de beste manier is om waarde te creëren uit afvalstromen? “Beklim de duurzaamheidsladders”, antwoordt Brand. “Zoals de R-Ladder. De R-ladder geeft de mate van circulariteit aan. Hoe hoger iets op de R-Ladder staat, hoe circulairder.” Een andere bekende is de Ladder van Lansink. “Voor mij is het onderscheid in deze twee dat R-ladder geldt voor het gehele proces, ook aan de voorzijde, en de andere Ladder van Lansink juist goed toegepast kan worden voor het afvalbeheer.”
Hout Hout kan volgens Herco Brand goed worden hergebruikt. “Wel moet je er altijd rekening mee houden dat ‘tweedehands materialen’ de juiste keuringen en certificeringen moeten hebben voordat ze toegepast mogen worden in nieuwbouw.”
RPS heeft veel ervaring met sloopprojecten waarin hout zit verwerkt. “De kwaliteit van hout is duidelijk veranderd. Bij gedateerde sloopobjecten zie je veel houten en stalen kozijnen met enkel glas waarin bijvoorbeeld asbestbeglazingskitten en -spouwstroken zijn verwerkt. Gelukkig zien we meer en meer dat ook hier aan de bron wordt gesaneerd, wat betekent dat we ‘schoon’ kozijnhout overhouden. Echter hebben deze oude kozijnen vaak niet meer de gewenste conditie om ze direct her te gebruiken. Gelukkig zijn er ook situaties en initiatieven waarbij kozijnhout een-op-een hertoepasbaar wordt gemaakt en/of vermaakt.“
Cirulaire bouw Hout kan volgens Brand een belangrijke rol gaan spelen bij de toekomst van circulaire bouw. “Misschien wordt hout wel dé sleutel naar de toekomstige circulaire bouw. Wel is het dan belangrijk dat er hout wordt gebruikt uit duurzaam beheerde bossen, zodat er geen bossen verloren gaan.”
“Combinatiebouw, houtskeletbouw en elementenbouw, waarbij de losmaakbaarheid circulair wordt ingericht, zal in mijn ogen de toekomst hebben. Andersom kun je deze dus demonteren en vervalt eigenlijk de term slopen, we gaan het weer hergebruiken. In de toekomst wordt ‘slopen’ dus ‘ontmantelen voor hergebruik’!”
Deze transitie kent volgens Herco Brand vele voordelen. “Vaak wordt er gekeken naar het economische resultaat, maar circulariteit gaat verder dan dat. Je hebt een reductie van primaire grondstoffen, dus je hebt minder materialen nodig én er wordt minder CO2 uitgestoten. Daarnaast kunnen vrijgekomen materialen relatief snel in een nieuw project worden gezet. Dat bespaart tijd. En ja, het is op de lange termijn vele malen goedkoper.”
Om de bouw te vergroenen wordt het gebruik van hout gestimuleerd, voor nieuwbouw, ook met lokaal en hergebruikt hout. Het idee is dat hierdoor de CO2 uitstoot verminderd, de bouw circulairder wordt, vervuiling wordt teruggebracht en dit allemaal met hout geproduceerd in duurzaam beheerde bossen. Steeds meer bedrijven gaan dan ook bouwen met hout want er is geld mee te verdienen en men denkt dat het een makkelijke te verwerken grondstof is. Wat betreft het laatste is het tegenovergestelde waar. Hout is juist een bouwmateriaal dat alleen lang mee gaat wanneer het onder specifieke voorwaarden wordt toegepast. Er zijn honderden houtsoorten in vele kwaliteiten met verschillende eigenschappen, verwerkingsvoorwaarden en toepassingsmogelijkheden en slechts met een beperkt deel kan goed gebouwd worden. Hout is circulair omdat het volledig afbreekbaar is maar dit moet niet gebeuren in de toepassing. Houd je rekening met de uitgangspunten om goed met hout te bouwen, dan gaat hout in de gebouwde omgeving vele decennia probleemloos mee. Maar de kans op problemen is groot wanneer men bij het ontwerp, de productie en zeker in de bouw, de houtbouwuitgangspunten niet kent. Dit leidt tot imageschade waardoor goedwillende initiatieven om duurzame bouw te stimuleren met te weinig houtkennis soms het tegenovergestelde effect geven.
SHR wil met een actueler cursusaanbod haar bijdrage leveren aan een stabiele uitbreiding van hout in de gebouwde omgeving. In september wordt ons aanbod uitgebreid tot 6 vakinhoudelijke cursussen.
Huidige opleidingen Binnen de reguliere opleidingen van de Nederlandse universiteiten en hogescholen is toenemende aandacht voor duurzaam bouwen met hout, houtproductie en bossen en juist de integratie van deze richtingen is nodig om tot een stabiele houtbouw te komen. Nu zijn de vakken nog te verspreid over verschillende opleiding en zullen de studenten zelf de integratie moeten zoeken tussen bouw, bos en klimaat. Bouwtechnische vakken worden gegeven op de universiteiten in Eindhoven, Delft en op enkele hogescholen. Vakken over bosbeheer en -ecologie kunnen gevolgd worden op de universiteit in Wageningen en de Hogeschool in Velp. Daarentegen zijn opleidingen rondom circulair bouwen de afgelopen jaren op diverse universiteiten en hogescholen ontstaan maar hier mist vaak de bos en houtcomponent. Voor de praktijk speelt het Hout & Meubilerings College een grote rol maar er zijn meer praktijkopleidingen op MBO niveau. Hopelijk worden de komende jaren op al deze instituten voldoende mensen opgeleid die met inzicht en kennis op zowel het beleidsniveau als bij het ontwerp en de uitvoering, het aandeel hout in de gebouwde omgeving op een duurzame manier kunnen laten toenemen. Daar waar het mogelijk is, participeert SHR met actuele en praktijkkennis in deze reguliere opleiding.
Verbeteren kennisniveau huidige infrastructuur Belangrijk is dat beleidsmakers zich laten voeden met de huidige ontwikkelingen in de bos- en houtsector en hun beleidsdoelstelling voor verduurzaming ook echt leiden tot verduurzaming van de bouw. Architecten hebben met hun ontwerp en hun materiaalkeuze grote invloed op de bouw en daarmee op het toepassen van hout. Zeker wanneer zij bereidt en in staat zijn om hun vormgeving en esthetiek te verbinden met uitgangspunten voor goed bouwen met hout, kunnen zij een significante bijdrage leveren aan de uitbreiding van de houten gebouwde omgeving. Bij het realiseren van projecten speelt de aannemer een cruciale rol, want juist in de uitvoering is het detail bepalend. Weten waar aandacht aan besteedt moeten worden, goed opgeleid personeel en goede instructie maakt het onderscheidt. Gezien de huidige ontwikkelingen, zal de reguliere houtbranche, of het nu gaat om prefab of toelevering van onderdelen, groeien en hierbij zullen goed opgeleide mensen nodig zijn. SHR biedt voor al deze groepen met haar nieuwe cursusprogramma aanknopingspunten tot kwaliteitsverbetering.
Het SHR cursusprogramma 2022-2023 bestaat uit: 1. Houtsoorten herkenningscursus: een basiscursus om met hout te kunnen werken, want de houtsoort is nogal bepalend voor de toepassing maar ook om te weten of de soort uit een duurzaam beheerd bos kan komen. De meest voorkomende houtsoorten worden behandeld en met herkenning wordt geoefend zodat na de cursus alle deelnemers in staat zijn om ten minste twintig houtsoorten te herkennen. Mensen met wat meer ervaring kunnen met de cursus en hun actuele houtsoortenkennis verder uitbreiden tot 50 soorten.
2. Uitgangspunten voor een duurzame gevelbekleding: behandeld de eigenschappen van houten gevels, het technisch juist uitvoeren ervan maar ook de consequenties van slechte uitvoeringen, ongelukkige ontwerpen en verkeerde verwachtingen.
3. Construeren met hout: geeft inzicht hoe met de verschillende bouwmethoden in hout die op dit moment op de markt aanwezig zijn op constructieve wijze ontworpen kan worden. Op de technische universiteit in Eindhoven wordt hier volop aandacht aan besteed door SHR medewerker en universitair docent Wim de Groot. Belangrijke delen uit het lesprogramma komen aan bod in deze cursus. Deelnemers leren hoe er met hout geconstrueerd kan worden met bijvoorbeeld producten als gelamineerd hout, Cross Laminated Timber, sandwichconstructies en samengestelde constructies. Daarnaast komen onderwerpen als verbindingen, stabiliteit, spanningen en het ontwerpen van duurzame constructies aan bod door het voorkomen van vochtophoping. Het rekenen aan hout is belangrijk voor alle toepassingen waarin hout constructief is gebruikt zoals bruggen, damwanden, spanten, vloeren, daken, overspanningen of gehele houtbouw (HSB, CLT, Loghouse system)
4. Hout in de grond: gaat over toepassingen waar vochtophoping niet kan worden voorkomen en waar hout zodanig moet worden toegepast dat het zo efficiënt mogelijk zijn natuurlijke weerstand tegen schimmel en bacteriën aantasting kan inzetten. Het gaat dan om het gebruik van palen (tuinhout, afrastering), bruggen, buitenmeubilair, oeverbeschoeiingen en funderingsconstructies. Door de keuze van het ontwerp, het hout en het aanpassen van de omgeving kunnen ook in dit toepassingsgebied, constructies worden gemaakt die decennia meegaan. Ook voor funderingstechnici en archeologen is dit een interessante cursus want de processen die behandeld worden hebben ook relatie tot verdroging als gevolg van klimaatverandering. Hierdoor komen houten onderdelen boven het grondwater uit en is het belangrijk om de snelheid van aantasting en de voorwaarden waaronder dit plaats vindt te kunnen duiden. De meest recente en nieuwe inzichten over aantasting en bescherming van archeologische houten (scheeps-)restanten en paalfunderingen, worden besproken.
5. Schadevrij bouwen met hout in bovengrondse toepassingen: bespreekt de uitgangspunten voor constructies en bouwonderdelen (geveltimmerwerk) waarmee een lange levensduur en een realistisch onderhoudsregiem verwacht kan worden.
6. Hout en milieu: is een belangrijk onderwerp ter onderbouwing voor de keuze van hout als het duurzaam bouwmateriaal. Termen als circulariteit, hergebruik en groen worden als milieuargument gebruikt om reguliere bouwmaterialen zoals beton, staal en kunststof aan te prijzen. In de cursus geven we inzicht hoe milieubelasting er uit ziet en waarom hout beter presteert dan de reguliere bouwmaterialen. Dit wordt gedaan aan de hand van berekeningen die volgens het bouwbesluit gevraagd zijn en aan de hand van inzicht in de betrouwbaarheid van deze berekeningen. Verder wordt ingegaan op de duurzame teelt van hout, de beschikbaarheid ervan, ook op lange termijn, en dit alles ook in het kader van de stoppen met kappen discussie. Ook wordt ingegaan op de potentie van het hergebruiken van hout en de milieueffecten ervan. Dit brede beeld geeft de deelnemers de mogelijkheid om de milieuvoordelen en de voorwaarden om met hout te bouwen goed uit te dragen, voor het verwerven van eigen projecten of het bepalen van milieuvriendelijk bouwbeleid.
Op 14 september van 9.00 tot 9.30 uur presenteren we digitaal de inhoud en de planning van de cursussen en daarna is er ruimte voor specifieke vragen. Aanmelden kan onder vermelding van voorcollege SHR cursussen via info@shr.nl.
De overheid wil de rechtspositie van de bouwconsument versterken door de aansprakelijkheid van de bouwer, plus toeleveranciers, aan te scherpen en privaat risico gestuurd toezicht en controle op de bouw te introduceren. De Wet kwaliteitsborging voor het bouwen gaat hiervoor zorgen.
KOMO-directeur Ton Jans verwacht dat deze veranderingen voor een effectief betere kwaliteit gaan zorgen. Ook verwacht hij dat het veranderingen voor de bouwkolom met zich mee gaat brengen.
Wij spraken Jans over de wet, de Wkb-prestatieladder en de toegevoegde waarde van KOMO en HOUT100%.
Wet kwaliteitsborging voor het bouwen De Wkb heeft als doel om de bouwkwaliteit van gebouwen/bouwwerken te verbeteren. De doelen zijn duidelijk: minder bouwfouten, betere kwaliteit én lagere faalkosten.
Het nieuwe stelsel geldt in eerste instantie alleen voor bouwwerken in de laagste risicoklasse (Gevolgklasse 1: zie Stichtingibk.nl/faq/). Op dit moment worden tot aan de invoering van de Wkb proefprojecten uitgevoerd, waarbij alle betrokken partijen de kans krijgen om ervaring op te doen met de nieuwe werkwijze. Naar verwachting gaat de Wkb in per 1 juli 2023.
“De Wet kwaliteitsborging kent voor iedereen voordelen. Zo zal voor gebruikers de bouwkwaliteit omhoog gaan. Bouwbedrijven en hun toeleveranciers kunnen zich onderscheiden door kwaliteit en daarmee lagere faalkosten”, zo legt Jans uit.
De Wet Kwaliteitsborging kent voor iedereen voordelen.
KOMO-keurmerk onder de Wkb Met de komst van de nieuwe wet, wordt ook het KOMO-keurmerk belangrijker. “Er gaat een verschuiving ontstaan”, zo verwacht Jans. “In de huidige situatie moet een opdrachtgever bewijzen dat de bouwer geen goed werk heeft geleverd. In de nieuwe situatie, onder de Wkb, moet de bouwer juist bewijzen dat hij goed werk heeft geleverd. Er ontstaat dus een omgekeerde bewijslast.”
“Het KOMO-keurmerk krijgt straks een functie in deze bewijslast. Het is immers een door een onafhankelijke derde opgesteld document, dat een gerechtvaardigd vertrouwen biedt inzake de geleverde kwaliteit. Door over het keurmerk te beschikken, sta je al direct sterker”. Dit geldt ook voor de onafhankelijke HOUT100% kwaliteitscontroles met het bijbehorende HOUT100%-zekerheidscertificaat.
Instrument KiK van KOMO en Wkb-prestatieladder van samenwerkende partijen Ter voorbereiding op de Wkb ontwikkelde KOMO een instrument voor kwaliteitsborging (KiK). Daarnaast wordt er vanuit een samenwerking van meerdere partijen gewerkt aan de Wkb-prestatieladder.
“Wij merken dat er behoefte is aan een algemene en onafhankelijke duiding van de waarde van conformiteitsverklaringen. Daarom werkt KOMO samen met de Vereniging Kwaliteitsborgers Nederland (VKBN) en aangesloten instrumentaanbieders aan een voor iedereen toepasbare waarderingssystematiek.” Het resultaat is de Wkb-prestatieladder (online), die in de loop van het jaar wordt gepresenteerd. “De Wkb-prestatieladder is een systeem voor de waardering van kwaliteitsverklaringen die door verschillende instrumenten gaat worden gebruikt.”
Veranderingen Door de nieuwe wet zullen er een aantal dingen veranderen. Zo gaan onafhankelijke kwaliteitscontroleurs, zogenoemde kwaliteitsborgers, controleren of een gebouw voldoet aan de wettelijke technische eisen (Bouwbesluit). Dit gebeurt tijdens de ontwerp- én bouwfase.
De aannemer wordt verantwoordelijk voor alle gebreken in de bouw die hij zelf veroorzaakt heeft. Bij gebreken, ook als ze later (tot 20 jaar) worden ontdekt, blijft de aannemer aansprakelijk.
“Men verwacht dat door het risicogestuurde toezicht en de toegenomen aansprakelijkheid van de aannemer, de kwaliteit omhoog zal gaan.” Hierdoor zal er een grotere behoefte ontstaan naar zekerheid.
KOMO, HOUT100% en de Wkb Het KOMO-keurmerk staat voor gecontroleerde zekerheid over de kwaliteit van een product, een proces of een product én een proces.
HOUT100% staat voor gecontroleerde zekerheid van kwaliteit tijdens productie, plaatsing, oplevering én gebruiksfase. De controles worden uitgevoerd door onafhankelijke experts tijdens de productie-, bouw-, opleverings- én gebruiksfase. De constateringen tijdens de controles zijn online inzichtelijk voor de aannemer. Elk project dat een aannemer afneemt bij een HOUT100%-leverancier heeft een uniek HOUT100%-zekerheidsnummer. Met dit unieke nummer is alle controle- en projectinformatie inzichtelijk voor de aannemer. Daarbovenop krijgt de aannemer als bewijs een HOUT100%-zekerheidscertificaat, waarop ook het unieke HOUT100%-zekerheidsnummer terug te vinden is.
De onafhankelijke HOUT100%-controles bieden een groot voordeel voor opdrachtgevers en aannemers, omdat de vervolgprocessen ook gecontroleerd worden. Dat geeft vanzelfsprekend veel zekerheid voor de aannemer.
Daarnaast geeft het niet alleen de aannemer een mate van zekerheid maar ook de HOUT100%-leverancier. Door de controles weet de HOUT100%-leverancier zeker dat er goed met de producten wordt omgegaan, wat van groot belang is in het kader van de aansprakelijkheid.
“Ik verwacht dat bouwers door de Wet kwaliteitsborging meer gaan kijken naar zekerheid. Een timmerfabriek met de juiste keurmerken, certificaten en voor de aannemer inzichtelijke controles is dus nóg interessanter.” Het spreekt voor zich dat HOUT100%-bedrijven daarom hoog op de Wkb-prestatieladder staan.
Onlangs vond het eerste rondetafelgesprek van HOUT100% plaats. Timmerbedrijven, onderhoudsbedrijven, architecten en onderzoeksinstituten zaten samen aan tafel om te discussiëren over duurzaamheid en circulariteit.
De vraag naar grondstoffen neemt wereldwijd toe. Daarom wil de overheid zuiniger met grondstoffen omgaan. Het doel is om in 2050 een volledig circulaire economie te hebben. Het kabinet wil dit bereiken door bestaande productieprocessen efficiënter te maken, zodat er minder grondstoffen nodig zijn. Wanneer er nieuwe grondstoffen nodig zijn, moet er zoveel mogelijk gebruik worden gemaakt van duurzaam geproduceerde, hernieuwbare (onuitputtelijke) en algemeen beschikbare grondstoffen. Daarnaast moeten er nieuwe productiemethodes worden ontwikkeld.
Wat dit voor de houtsector gaat betekenen werd op 30 maart 2022 besproken tijdens een rondetafelgesprek onder leiding van HOUT100%-directeur Eric Kouters. Gastheer was Webo in Rijssen.
Tijdens het gesprek kwamen veel interessante punten naar voren. Zo vonden de aanwezigen dat de MKI-berekening, die de milieu-impact van een product concreet maakt, momenteel niet klopt. Er moeten heldere cijfers komen.
“Met de huidige regelgeving is het bijna onmogelijk om hout via de Milieuprestatie Gebouwen (MPG) hoger op de duurzaamheidsladder te krijgen”, aldus architect Martin Huiskes. “Het bizarre is dat een aluminium kozijn dezelfde waarde heeft als een kozijn van Europees naaldhout.”
René Klaassen (SHR): “Er zit een fout in de berekeningswijze van milieuberekeningen. Bij staal ga je er vanuit dat 95% uiteindelijk wordt hergebruik, maar dit weet je helemaal niet. Bovendien zou je vervuiling moeten toeschrijven aan het eerste gebruik. Alle producten, behalve hout, zullen dan veel zwaarder worden belast. Onderzoeksinstellingen kunnen informatie aanleveren, maar het is aan de houtsector zelf om zich hier sterk voor te maken.”
Er zit een fout in de berekeningswijze van milieuberekeningen.
Richard Middag (Hemink Groep): “De markt wil dat we cijfermatig aantonen dat hout duurzaam en circulair is.” Martin Huiskes: “Hout is wel 350 jaar te gebruiken. Eerst als drager in een gebouw, daarna als kozijn, vervolgens als lat en daarna als houtsnipper voor isolatie.”
Oscar van Doorn (SKH) gaf aan dat de lobby van staal en kunststof hamert op recycling. “Want dat is het enige waar ze iets mee kunnen.” Richard Groothuis: “De houtlobby moet inderdaad beter.” Marc Harmsen (Architectenlab): “Het verbaast mij dat andere sectoren dit wel lukt, maar de houtsector niet. We hebben krachtige politieke dieren nodig. Ook denk ik dat het belangrijk is om op gevoel in te spelen. Ga filmen in een productiebos, mijnen en bij de kunststofindustrie. Volgens mij is dan overduidelijk wat het meest duurzaam is.”
De aanwezigen kwamen tot de conclusie dat kennisontwikkeling een belangrijke bijdrage kan leveren aan de houtlobby. “Opleidingen willen graag worden bijgepraat, maar dan moeten we dat wel doen”, aldus Oscar van Doorn.
Benieuwd naar wat er nog meer werd besproken? In de onderstaande video kun je het volledige rondetafelgesprek terugkijken. De komende tijd zullen we interessante uitspraken, gedaan tijdens het gesprek, verder uitlichten. Volg ons op social media om op de hoogte te blijven.
