Er zijn veel hardnekkige vooroordelen over het onderhouden van houten kozijnen. ‘Steeds weer die schilder laten komen kost toch ontzettend veel geld?’ Maar hoe zit het nou echt? Wij spraken Niels Lutke Schipholt, project manager coatings bij SHR, over het onderhouden van houten kozijnen. Lutke Schipholt is een ware verfexpert en weet alles van de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van coatings.

Niels Lutke Schipholt studeerde Scheikundige Technologie aan de Technische Universiteit Eindhoven. Hij koos keuzevakken richting polymeer chemie en studeerde af met als specialiteit ‘coating technologie’. Inmiddels is hij al bijna 17 jaar actief bij SHR. Als project manager coatings onderzoekt en test hij coatings, lijmen en kitten voor geveltimmerwerk.

Vooroordelen
Lutke Schipholt herkent de vele vooroordelen over het schilderen en onderhouden van houten kozijnen. “Hier zijn enorm veel misvattingen over. Mensen denken bijvoorbeeld dat bij houten kozijnen veel onderhoud nodig is. Dat is allang niet meer het geval. En wanneer houten kozijnen in slechte staat verkeren, spreken mensen vaak van slechte verf. Eigenlijk is dat onterecht; het probleem zit hem niet in de kwaliteit van de verf, maar de verkeerde toepassing.”

“Een zwart houten kozijn dat in de brandende zon staat heeft meer te verduren dan een wit kozijn dat onder een afdak in de schaduw staat. Ga bij houten kozijnen dus altijd op zoek naar de perfecte match als je uit bent op minimaal onderhoud.”

Bijlage: Uitgangspunten voor geveltimmerwerk
Als voorwaarde om lang van kozijnen, ramen en deuren te kunnen genieten is het belangrijk dat het geveltimmerwerk aan een aantal minimale prestatie-eisen voldoet. Deze minimale eisen worden geregeld via de KOMO Beoordelingsrichtlijnen BRL 0801 en BRL 0803. Deze richtlijnen dekken de hele keten van grondstof tot gebruik van het geveltimmerwerk. Denk daarbij aan voorschriften voor de herkomst en de kwaliteit van het hout, en alle bijkomende materialen zoals lijmen, kitten en coatings. Maar het is meer dan dat, ook de verwerkingsprocessen in de timmerfabriek en op de bouwplaats verlopen volgens richtlijnen die moeten resulteren in hoogwaardig geveltimmerwerk. Bovendien wordt rekening gehouden met het toepassen van beproefde detaillering van het kozijn zelf, de aansluitingen met andere bouwmaterialen en de aansluitingen op de gevel. Dit allemaal om een zo lang mogelijke levensduur van het geveltimmerwerk te borgen met maximaal plezier voor de consument.

Naast de standaard hoge eisen aan het geveltimmerwerk zijn er innovaties in producten, keuzes voor bouwdetails en specifieke combinaties van materialen en processen denkbaar die een nog groter plus-effect zullen leveren op de onderhoudstermijn; de perfecte match!

Om lang van kozijnen te kunnen genieten is het volgens Lutke Schipholt belangrijk om consumenten goed uit te leggen welk onderhoud nodig is. “Deze informatieoverdracht ontbreekt vaak, waardoor mensen de verkeerde dingen doen of denken dat ze nooit iets aan onderhoud hoeven te doen. Elk kozijn, van welk materiaal het ook is gemaakt, dient te worden onderhouden. Wel is er steeds minder onderhoud nodig. Houten kozijnen worden simpelweg steeds beter. Denk hierbij aan het slimmer en duurzamer combineren van materialen zoals bijvoorbeeld in ‘het Polderkozijn’.”

Om consumenten goed te informeren over het onderhoud van houten kozijnen, heeft Kozijnen van HOUT100% een onderhoudsbrochure ontwikkeld. “Dit is nodig om de juiste informatie over goed onderhoud te delen met de consument. Ik ben enthousiast over dit initiatief.”

Nieuwe uitdagingen
Innovaties in de bouw gaan razendsnel. Dit levert ook nieuwe uitdagingen op. Zo worden huizen steeds luchtdichter. “Perfect, zou je denken. Minder kiertjes is minder stookkosten. Maar woonvocht moet deels door de wanden naar buiten, dus ook door de kozijnen. Met beter geïsoleerde wanden wordt de vochtbelasting op kozijnen hoger met als gevolg een vergroot risico op aantasting in het kozijn. Momenteel zijn wij onderzoek aan het doen naar waterdampdoorlatendheid van verfsystemen om een beter idee te krijgen van de capaciteit om vocht af te voeren uit het kozijn.”

Om dit onderzoek te doen heeft Lutke Schipholt proefstukjes verzameld van zowel verse verf als verf die al een aantal jaar geleden is aangebracht. Ook wordt er gekeken naar verschillende systemen. “Hoe meer lagen verf er op een kozijn zitten, hoe minder de waterdampdoorlatendheid wordt. Dus je kan jezelf afvragen wanneer het moment komt dat schuren en overschilderen niet meer genoeg is, maar dat je terug moet naar het kale hout.”

SHR doet ook onderzoek naar de lange termijn duurzaamheid van verf op hout. “Allerlei factoren hebben hier invloed op. Denk aan kleur, oriëntatie en of het kozijn een overkapping heeft.”

Lutke Schipholt geeft als voorbeeld een zwart kozijn. “Een donkere kleur wordt heter in de zon. Het krimpt en zwelt harder, wat negatief is voor de duurzaamheid. ’s Nachts wordt het kozijn juist weer kouder, waardoor er eerder sprake is van condens en vochtbelasting.”

Een mooie ontwikkeling die hier op inspeelt is de komst van zogenoemde ‘cool pigments’. “Deze pigmenten, die als toevoeging of vervanging van standaard pigmenten in vrijwel alle kleuren toepasbaar zijn, reflecteren infrarood straling. Met deze pigmenten kun je dus het opwarmen door straling verminderen, waardoor bijvoorbeeld een donkergroen kozijn net zo lang meegaat als een in een lichte kleur afgewerkt kozijn.”

Biobased
Verf wordt niet alleen beter, maar ook duurzamer. “Sommige stoffen die in verf zitten komen onder druk te staan door milieuwetgeving. Bij veel fabrikanten ligt daarom de focus op het leveren van duurzamere verf met dezelfde kwaliteit.”

In steeds meer verven zitten biobased grondstoffen. “Het doel is om te verduurzamen, zonder dat het effect heeft op de prestatie. Ik denk dat over tien jaar het aandeel biobased in alle verfsoorten een stuk groter is. Over dertig jaar verwacht ik dat alle kozijnen gepoedercoat kunnen worden. Dit is dan ook biobased en bovendien zeer lang onderhoudsvrij.” Vanuit het oogpunt van duurzaamheid is hout sowieso een erg verstandige keus. Het is op zichzelf al helemaal biobased en legt bovendien CO2 vast. Uit duurzaam beheerde bossen, het liefst ook nog eens in de buurt, is hout misschien wel het duurzaamste bouwmateriaal van allemaal. Bij einde levensduur van het geveltimmerwerk kan duurzaam geproduceerd hout nog steeds worden hergebruikt of afgevoerd zonder extra milieubelasting.

Onderhoud
Voordat houten kozijnen een nieuwe toepassing krijgen, kun je er heel wat jaren van genieten. Dit komt mede door de steeds hogere kwaliteit van houten gevelelementen. “Het hout van nu is niet te vergelijken met het hout van dertig jaar geleden. Er zijn grote stappen gezet met gemodificeerd hout en geoptimaliseerd hout. Dit merk je ook in de levensduur van houten kozijnen. Zo heeft HOUT100% onlangs een Total Cost of Ownership-berekening gemaakt. Hierin maken jullie, op basis van eigen ervaring, de aanname dat kunststof kozijnen gemiddeld gezien ‘slechts’ 30 jaar meegaan. Dit terwijl volgens jullie berekening gemodificeerd hout een levensduur heeft van maar liefst 80 jaar.”

Verf gaat vanzelfsprekend niet 80 jaar mee. Toch valt het tegenwoordig reuze mee hoe vaak je je kozijnen moet schilderen. “Houten kozijnen van gemodificeerd hout zijn met een passend verfsysteem in een slimme kleur met goede bouwdetails zeker 15 jaar onderhoudsvrij. En in een perfecte situatie kun je zelfs de 25 jaar halen.”

Houten kozijnen van gemodificeerd hout zijn met een passend verfsysteem in een slimme kleur met goede bouwdetails zeker 15 jaar onderhoudsvrij.

Wat dé perfecte situatie is? Lutke Schipholt geeft een voorbeeld. “Een witte laklaag op het noorden met een grote overstek en een rolluik. De kozijnen worden elke maand schoongemaakt. In dit geval zou de verf makkelijk 25 jaar meekunnen.” Dit lijkt een gek voorbeeld, maar hiervan zijn in de praktijk voorbeelden te vinden. Ontwerp en gebruik zijn niet los te zien van de onderhoudsbehoefte.

Een voorbeeld van kozijnen met een grote overstek

Een voorbeeld van kozijnen met screens

Match
Om tot die lange levensduur te komen is de combinatie van verf en houtsoort super belangrijk, naast uiteraard een goed ontwerp van bouwdetails. “Alles draait om de match”, benadrukt Lutke Schipholt. “Vaak wordt er gekeken naar de standaard oplossing, maar het is verstandiger om te kijken naar de optimale uitvoering. Zowel de leverancier als de eindgebruiker hebben hier baat bij.