Tim Vermeend is creatief directeur van Urban Climate Architects. Met het architectenbureau werkt hij in teamverband aan het verbeteren van binnenstedelijke locaties. Het bedrijf is voornamelijk gericht op opgaven waar een gezonde leefomgeving, milieuvriendelijke oplossingen, biodiversiteit, biobased bouwen en sociale interactie centraal staan. Hierbij wordt steeds vaker gekozen voor duurzaam hout. Wij spraken Vermeend over deze ontwikkeling.

Liever het interview lezen?

Biobased
Urban Climate Architects is in 2009 opgericht in Den Haag door Tim Vermeend. “Toen ik startte met Urban Climate Architects hadden wij als missie om de stad te verdichten om te zorgen dat mensen zo min mogelijk vervoersbeweging hebben en we zo licht mogelijk kunnen bouwen. Wat we toen zagen is dat, dat best ingewikkeld was, maar dat het heel goed kon met lichte materialen als hout. Ook was het toentertijd nog crisis.”

Dertien jaar geleden was het bedrijf al wel bezig met biobased, maar was het nog niet echt een issue. “De vraag was toen vooral: waar kun je bouwen en op welke manier? Gaandeweg werden we steeds groter en gingen we ook grotere bouwwerken doen. Hierbij kwamen we steeds vaker in contact met vervuilende materialen. En dat stond ons eigenlijk tegen.”

Het bureau ging nadenken hoe ze ervoor konden zorgen dat grote bouwprojecten gezond kunnen zijn voor zowel de mens als de natuur. “Dan moet je toch richting biobased gaan. Dus toen hebben we een zijtak ontwikkeld die zich daar in heeft gespecialiseerd en die is steeds groter geworden.”

Hout
Inmiddels voert Urban Climate Architects bijna 80% van hun opdrachten zoveel mogelijk biobased uit, waarbij de focus ligt op duurzaam hout. “Een gebouw zal nooit helemaal van hout zijn, maar we krijgen het wel voor elkaar om onder andere de constructie te vervangen door CLT of GLT. Tot een bepaalde hoogte kunnen we het helemaal van hout doen. Laten we zeggen tot en met 30 a 40 meter. Richting de 70 is het nog best gebruikelijk om een betonnen poort te gebruiken.”

Al bij het maken van een biobased gebouw wordt rekening gehouden met de complete levenscyclus van een gebouw, zodat het weer los maakbaar is. “Maar je blijft wel altijd met onderdelen zitten die ingewikkeld zijn. Want aan ene kant wil je iets los maakbaar maken, maar aan de andere kant moet je wel voldoen aan brand- en geluidseisen. En die drie onderdelen kruisen elkaar nog weleens. Maar wat je wel ziet op het moment dat je biobased bouwt, is dat het makkelijk is om elementen uit elkaar uit te halen.”

Houtskeletbouw
Ondanks dat Vermeend meestal het voorstel doet om hout te gebruiken, is het nog niet zo dat elke opdrachtgever daar direct mee instemt. “Het is altijd een spel. Alles wat wij doen moeten we overleggen met opdrachtgevers en die moeten er ook een intrinsieke motivatie voor hebben om iets verder te gaan dan anderen.”

“Natuurlijk stellen wij hout voor op veel plekken. Maar we hebben ook weleens dat we zeggen: we willen houten kozijnen met bijvoorbeeld aluminium afdekkers. Dan is het voor 90% een houten kozijn. Alleen omdat je op hoogte qua onderhoud wat moeilijker wegkomt. Op sommige locaties kiezen we er dan toch voor om de laatste strip van aluminium te doen.”

“Onderschat ook niet dat de markt een standaard heeft. Wij zijn een architectenbureau. We hebben een doel en een missie. Maar we bouwen niet zelf. En dat betekent hoe hoger je gaat, hoe meer eisen er worden gesteld. Aannemers willen bepaalde garanties afleveren. Die gesprekken moeten wij aangaan. Heel vaak moeten wij tegen de gevestigde orde in roeien om dat soort dingen voor elkaar te krijgen. Dan wordt heel snel gegrepen naar kunststof of aluminium.”

MPG
Bij elke aanvraag voor een omgevingsvergunning is de MilieuPrestatie Gebouwen (MPG) verplicht. De MPG geeft aan wat de milieubelasting is van de materialen die in een gebouw worden toegepast. “Hout doet het niet beter, maar ook niet slechter. Dus er is geen reden om het niet te gebruiken. De MPG gaat uit van de hoeveelheid materiaal en de hoeveelheid hout die je nodig hebt ten opzichte van de hoeveelheid materiaal. En de hoeveelheid hout die je nodig hebt ten opzichte van de hoeveelheid aluminium of kunststof is meer in kuub. Daardoor komt aluminium soms zelfs heel goed uit een MPG, terwijl je moet afvragen in de totale cyclus of dat wel zo handig is. Dat is waarom wij ervoor kiezen om hout te gebruiken.”

Urban Climate Architects gebruikt enkel hout dat gecertificeerd is. “Maar wat ingewikkeld is, is dat verschillende regio’s een verschillende certificering vragen. Wij houden van FSC-hout. Andere landen, zoals bijvoorbeeld Duitsland, houden weer van andere keurmerken. Als wij bijvoorbeeld bouwen in de regio Amsterdam, dan eisen ze dat het FSC-gekeurd is. Als wij hout uit Duitsland halen is dat heel vaak niet zo. Dus het hout komt uit de regio, maar is niet FSC-gekeurd. Het is voor ons heel ingewikkeld om deze verschillende keurmerken uit elkaar te halen en dan ook nog eens goed toe te passen. Dus wij hebben hier op het bureau eigenlijk gezegd: er moet een certificaat op zitten dat goed is. En dan per regio, per klant kunnen we kijken wat dan het meest geijkt is om niet in een discussie terecht te komen.”

Grondstoffen
Tim Vermeend merkt dat het vooroordeel van ontbossing bij de keuze voor hout nog steeds erg speelt. “Ontbossing is heel erg slecht voor het milieu. Dus wij moeten daar veel rekening mee houden, maar dat gezegd te hebben: op het moment dat wij nog steeds grondstoffen uit de aarde gebruiken die niet recyclebaar zijn of niet teruggroeien is dat nóg slechter. En de discussie is helemaal niet om te zeggen dat de CO2-uitstoot van a of b in het totaal slechter of beter is. In hout wordt CO2 opgeslagen en het groeit terug. Het is een totaal ander type product en die afweging moet ook anders worden gemaakt. We bouwen met opgeslagen CO2, in plaats van met vooruitgeschoven opgehaalde CO2. En dat is niet dezelfde CO2. Dat lijkt in een berekening, maar dat is niet zo. Die ene kan ik nooit terug stoppen. Ik kan er nooit meer wat mee doen. En die andere? Over de teruggroei van hout kunnen we gezamenlijk afspraken maken. Dat kan ik niet doen bij ijzer of aluminium. Onmogelijk!”

Gelukkig zien steeds meer partijen dit in. “We zien nu coöperaties die aangeven dat ze een bepaald percentage per se met hout willen bouwen. We zien ook dat bepaalde ontwikkelaars hebben aangegeven dat ze toch enorme stappen willen maken om richting Paris Proof te gaan. Dus ik denk dat het is begonnen. 80% van onze opdrachten is ook biobased. Dat bekent dat er echt wel klanten te vinden zijn. En wat je ook ziet is dat door die voorbeeldfunctie anderen gaan volgen. Als een pensioenfonds het al doet, waarom wij dan niet? En als het mogelijk is zowel commercieel als goed voor het milieu te bouwen, waarom kunnen wij dat dan niet?”

“Er komen ook bouwers bij ons langs en die vragen: voor welke prijs per meter bouwen jullie dan? Als we het dan uitleggen, dan zien we dat er eigenlijk helemaal niet zoveel verschil in zit. Het vergt alleen een andere manier van aanpak en even van je pad afgaan. Ik ben er zelf eigenlijk wel van overtuigd dat hout een hoogwaardiger product is. Dat is één. En ten tweede: commercieel gezien hoeft het helemaal niet slechter uit te pakken dan dat je verwacht. Ik zie dus niet zoveel redenen om te bouwen met materalen de slecht zijn voor het milieu. En dat betekent niet dat wij het nooit doen. Soms moeten wij ook bepaalde onderdelen bouwen om daarna zo’n klant zover te krijgen dat ie een gedeelde doet.”

Appels met peren vergelijken
Vermeend is van mening dat de berekeningen momenteel appels met peren vergelijken is. “Er is nu geen equal level playing field. Je gaat nu gelijkenissen zoeken tussen appels en peren, maar die zijn er eigenlijk niet. Op het moment dat je CO2 zou afprijzen zoals het nu gebeurt, ontstaat er een totaal ander speelveld. En op het moment dat ik met adviseurs praat, dan kijk ik naar rekenmethodieken en cijfers etc. Dan is de onderbouwing van heel veel onderdelen wetenschappelijk gezien, relatief slecht. Dat maakt het ingewikkeld. We hebben die documenten nodig. Dus de vraag is: wie maakt die documenten? Wij doen het heel vaak zelf. Wij vragen zelfs aan adviseurs om bepaalde brand- en geluidstesten te doen.”

“Er wordt nu op dit moment heel vaak gewoon verkeerd gemeten. Er wordt niet gekeken naar het totaal. En als er al naar het totaal gekeken wordt, dan moet voor alles een apart stempeltje komen.”

Hetzelfde geldt voor de certificaten, zo vindt Vermeend. “Het ene certificaat staat voor dit en het andere certificaat voor dat. Ze weten het eigenlijk zelf ook niet. Het is echt ingewikkeld. Bij het ene certificaat wordt één boom teruggeplant, bij de ander drie. Hier worden discussies over gevoerd, terwijl dit helemaal niet de discussie hoort te zijn. De discussie hoort te zijn: we hebben een natuurlijk materiaal, wat goed wordt teruggeplant onder een aantal voorwaarden. Dat is per definitie beter dan wanneer ik iets uit de grond haal en het opmaak. Punt.”